Шыңғыстау – Сарыарқаның шығыс бөлігіндегі тау жотасы. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай созылған. Шығыс Қазақстан облысының Абай, Аягөз аудандары аумағында. Осы Шыңғыстау бауырында қазақтың данышпан ақыны Абай Құнанбаев ғұмыр кешкен.

Читать полностью »

Ақ тілек аянды болсын,

Ақ бата баянды болсын.

Қазақтың дастархан басында, түрлі жиын-тойларда, адам өмірінде кездесетін қуаныш кезінде той иесіне, қуаныш иесіне және т.б. арнап, сондай-ақ алыс жолға аттанғалы тұрған азаматтарына ақ жол тілеп, қол жайып айтатын тілегі бата деп аталады. Қазақтың ақ батасы ұрпақтарын адамгершілікке, имандылыққа, ақыл мен парасаттылыққа, шешендікке баулыған.

Читать полностью »

Бастай бақ, шаштай дәулет берсін!

· Тарыдай тасып, бидайдай бөк!

· Қаздай қалқы, қудай жүз!

· Қаймағы бұзылмасын!

· Қабыл болсын!

Читать полностью »

Қазтуған жырау шамамен ХV ғасырдың 20-30 жылдарында Еділ бойында, қазіргі Астрахан облысының Красный Яр қаласының маңында дүниеге келген. Әкесінің аты – Сүйініш. Қазтуған Еділдің салалары Ақтұба, Бозан бойын жайлаған түркі тайпаларының көсемі, әскербасы, батыры болған. Дешті Қыпшақта ХV ғасырдағы дүрбелең кезінде оның кімдерді жақтағаны, не істегені белгісіз. Тек ғасырдың екінші жартысында өз қарауындағы руларымен бірге Еділден ауып, Қазақ ордасының құрамына өткендігі ғана белгілі. Сірә бұл қазақтардың қазіргі Қазақстан жерінің орталық және батыс бөлігін түгелге жуық қайта иеленіп, біршама күшейген шағы, яғни 1460-1480 жылдардың арасы болса керек. Жыраудың бұдан соңғы өмірі туралы дерек сақталмаған.

Читать полностью »

Бұқар жырау (1684-1782) – ХVІІІ ғасырдағы қазақ әдебиетінің ең көрнекті өкілдерінің бірі. Ол – жасынан өз ортасына кең танылған, батыл да парасатты жырау ретінде атақ-даңқы алты Алашқа жайылған, Қазақ еліне кеңінен танымал тарихи тұлға. Атақты Абылай ханның тұстасы. Әкесі – аты аңызға айналған Қалқаман батыр. Бұқар жыраудың хан сарайы маңында да беделді ақын, ақылшы би саналуы тегін емес. Бұқар жырау Қалқаманұлының өлеңдері, өзі тұстас өнерпаздармен салыстырғанда, кейінгіге молырақ жеткен.

Читать полностью »

Шортайбай Қанайұлы 1818 жылы Жамбыл облысының Қаратау өңірінде туылып, 1881 жылы Қарағанды облысының Шет ауданында өмірден озған. ХІХ ғасырда өмір сүрген қазақ халқының тарихындағы ірі тұлғалардың бірі, ақын. Ол өз дәуірінің бүге-шүгесіне дейін білген. Шортанбай белгілі бір ортаның немесе бір аймақтың ғана тұрмыс-тіршілігін жырлаған жоқ, барша халықтың мұң-мұқтажын толғады, көптің жоқтаушысы болды. Зобалаң заманның зорлығын көзімен көріп, жанымен, тәнімен сезінген ол өзінің «Зар заман», «Бала зары», «Тар заман», «Опасыз жалған» т.б. тәрізді толғаулары арқылы ақиқаттың астарын айқара ашып берді. 

Читать полностью »

XIX ғасырда өмір сүрген қазақ жырауларының аса көрнекті өкілдерінің бірі – Мұрат Мөңкеұлы. 1843 жылы қазіргі Атырау облысына қарасты Қарабау өңірінде дүниеге келіп, 1906 жылы Маңғыстау өңірінде қайтыс болған деген болжам айтылады.

Мұрат – бір жағынан, өткен замандар өмір-тарихынан молынан сыр топтайтын дастаншыл ақын болса, екінші жағынан, өзі өмір сүрген ортадағы халықтың мұңын айтып, зарын топтаған әлеуметшіл ақын. Ақын шығармашылығынан молынан орын алатын орыс отаршылдығының озбырлығын әшкерелеген шығармалары кеңес үкіметі кезінде шет қақпай көріп келді. Сондай шығарманың бірі «Үш қиян» деп аталады. Өлеңнің аты – Еділ, Жайық, Маңғыстау өңірлеріне байланысты қойылған.

Читать полностью »