Өлім жазасы – заңға белгілі жазалардың ішіндегі ең қатал шарасы. Сонымен мұндай істер жөніндегі соттың қатесі үкім орындалып болғаннан кейін түзетілуі мүмкін емес. Сондықтан, адамның дұрыс сотталғандығының өте ұқыпты тексеру процедурасы көзделген және өлім жазасын басқа жазамен сот тәртібімен үкімді өзгерту жолымен, әлі де кешірім жасау арқылы ауыстыру мүмкіндіктері көзделген. Өлім жазасына сотталған, шығарылған үкімге шағым, арыз беруге құқығы бар. Тіпті арыз түспеген жағдайда да соттаудың дұрыстығын бақылау ретінде Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты мен Бас  Прокуратура  тексереді. Олар өлім жазасының дұрыс қолданылғаны туралы өздерінің қорытындысын береді немесе үкімге қарсылық білдіреді. Үкім заңды күшіне енгеннен кейін сотталған Қазақстан Республикасның Президентіне  кешірім жасау туралы өтініш жібереді.Егер ол кешірім сұраудан бас тартса, ол жөнінде тиісті акт жасалып, үкімнің көшірмесін, ұйғарымды және басқа керекті құжаттарды қосып, сотталғанның кешірім сұрау мәселесін қарау үшін Президент Апаратына жіберіледі.

Читать полностью »

Халықаралық конвенция кейбір дәрежедегі сотталғандарға қөлім жазасын қолданбау туралы нормалар ұсынды, мұның 18 жасқөа толмағандарға қатысы бар. Оңтүстік Кореяда, Суданда 16 жас, АҚШ-тың 15 штатында 12-17  жас,  Куба мен Болгарияда 20 жас, Гватемала мен Манғолияда 60 жасқа толғандарға өлім жаазасы қолданылмайды. Барлық елдерде аяғы ауыр әйелдерді азаптауға болмайды, ал, кейбір елдерде босанғаннан кейін жаза тартырады. Кәмелетке толмаған жасында қылмыс істегендерге өлім жазасын қолданбау негізді сияқты. Жасы келген адамдарға өлім жазасын қолданбауы адамгершілік жағынан түсіндіруге болады.  Әйелдер ерлерге қарағанда ауыр қылмысты едеуір сирек жасайды. Бірінші рет Қазақстан Республикасының Конституциясының 15-бабында «әркімнің өмір сүруге құқығы бар екендігі бекітілген және оғын қоса өлім жазасын ерекше ауыр қылымыс жасаған үшін ең ауыр жаза ретінде заңмен белгіленеді, ондай жазаға кесілген адамға кешірім сұрау туралы арыздану құқығы берілген»  делінген.

Читать полностью »

Сот ауыр немесе өте ауыр қылмыс жаағандарды соттағанда жауапталушының жеке басын есепке ала отырып, оны құрметті, әскери, арнаулы немесе басқалай атағынан, мамандық шенімен, дипломатиялық дәрежесімен  атақтарынан айыруы мүмкін.

Сот ауыр немесе өте ауыр қылмысы үшін сотталғанда  ҚР-ның Президенті берген наградалары бар, сондай – ақ құрметті, арнаулы, әскери немесе басқа да атақтары, мамандық шені, дипломатиялық дәрежесі, мамндық атақтары бар адамдар туралы үкім шығарарда  ҚР Президентінің алдына мұндай атақтардан айыру жөнінде ұсыныс жасаудың  орындылығы туралы мәселені шешеді.

Читать полностью »

Бас бостандығынан шектеудің маңызы – ол сотталғанды қоғамнан оқшауламай, арнайы мекемеде оны бақылау жүргізу жағдайында бір жылдан бес жыл мерзімге дейін ұстау болады. Егер қоғамдық жұмыстарға немесе түзеу жұмыстарына тартуды бас бостандығынан шектеуге ауыстырғанда, онда ол бір жылға дейінгі мерзімге тағайындалады. Бас бостандығынан шектеуге сотталған адамдар жазаны, әдетте, тұрақты тұратын немесе сотталған орны бойынша облыс көлеміндегі арнаулы мекемеде – түзеу орталықтарында өтейді. Тұрақты тұратын жерінде түзеу орталықтары жоқ сотталғандар жазасын өтеу үшін дәл осындай тәртіппен жіберіледі. Жергілікті атқарушы органдар бостандығын шектеуді өткертуші органдарға жазасын өтеуге жіберілген адамдардың еңбек пен тұрмыстық жайластырылуына жәрдемдесуге міндетті. Сотталған  ұйғарым алған күннен бастап үш күннен кешікпей жазасын өтеу орнына жүріп кетуге және оған жүргені туралы ұйғарымда көрсетілген мерзім ішінде баруға міндетті.

Читать полностью »

Айыппұл ҚР ҚК – нің 40-бабында негізгі немесе қосымша жаза түрінде көрсетілген. Айыппұл деп заң белгіленген жағдайлары мен мөлшерінде соттың шешімімен салынып ақшалай өндіріліп алуын айтады. Айыппұл ҚР заңдарынан белгіленген жиырма бестен жиырма мың айлық есептік көрсеткіш есебімен немесе сотталғанның екі жетіден бір жылға дейін басқа кірісінен тағайындалады.

Айыппұл қосымша жаза ретінде заңда көрсетілген жағдайларда ғана тағайындалуы мүмкін. Шартты соттау кезінде негізгі немесе қосымша жаза ретінде айыппұл түріндегі жазаны өтеуді тұрған жеріндегі немесе жұмыс істейтін орындағы немесе мүлігінің тұрған жеріндегі аудандық халық сотының жанындағы сот орындаушылары жүргізеді. Бас бостандығынан айыруға қосымша жаза ретіндегі айыппұл түріндегі жазаны өтеуді сотталғанның негізгі жазаны атқарып жүрген жеріндегі аудандық халық соттарының жанындағы сот орындаушылары жүргізеді.

Читать полностью »

Қоғамдық жұмыстар деп сотталғанның негізгі жұмысынан немесе оқуынан бос уақытында қоғамдық пайдалы жұмысты тегін орындауын айтады. Оның түрлерін жергілікті атқару органдары немесе жергілікті өзін-өзі басқару органдары белгілейді.

Қоғамдық жұмыстар алпыстан екі жүз қырық сағат мерзімге белгіленеді және күніне төрт сағатқа дейін өтеледі. Егер де қоғамдық жұмыстан қасақана жалтарса, онда ол ҚР ҚК-нің, 45, 46-баптарында көрсетілген тиісті мерзімге бас бостандығынан шектеумен немесе қамаумен ауыстырылады. Мұнымен бірге, сотталғанның қоғамдық жұмыстарды өтеген мерзімі бір күн бас бостандығынан шектеу немесе қамау уақыты сегіз сағат қоғамдық жұмыстарға есептеледі.

Читать полностью »

Белгілі бір лауазымда болу немесе белгілі бір қызметпен  айналысу құқығынан айыруды сот Қазақстан Республикасы ҚК-нің 41-бабына сәйкес бір жылдан бес жылға дейінгі мерзімге жазаның негізгі түрі ретінде және алты айдан үш жылға дейін жазаның қосымша түрі ретінде тағайындайды.

Бұл жазаны негізгісі ретінде өтеуді, сонымен бірге негізгіге қосымшасы ретінде айыпақы, түзеу жұмыстары және шартты түрде сотталғанның жаза атқаруын ұйымдастыруды сотталғанның тұрған жеріндегі қылмыстық- атқару инспекциясы жүзеге асырады.

Читать полностью »