Ұлттың ғылым-білімге көзін ашқан екі данасы, рухани тұлға тұтып ұлықтар екі ұстазы бар. Олар – Ыбырай мен Ахмет. Бірі – кирилше, яғни орыс әліпбиі бойынша бала оқытуды бастап, ұлттық мектеп тәрбиесінің негізін салушы Ыбырай Алтынсарин де, екіншісі – араб қаріптері бойынша, исі түркі жұртының жаңа әліпбилеріне негіз болған қазақ жазуын дүниеге әкеліп, қазақ-түркі тіл білімінің тұжырымдарын жасап, түркі тілтануының атасы атанған Ахмет Байтұрсынұлы. Қазақ қана емес, еңбектеріне өзге жұрттар да бас иген ұлтымыздың бұл екі тұлғасын бүгінгі ұрпақтың да, келер ұрпақтың да қастерлеуі парыз.

Читать полностью »

Бұрынғы қазақ өнерпаз жігітке жеті өнерді де азсынып, шын мәнісінде «Сегіз қырлы бір сырлы», яғни алуан өнердің басын қоса білген қабілетті жігітті нағыз жігіт деп санаған. Сондай тума талант, дарындардың бірі һәм бірегейі – халыққа Ақан сері атымен танылған Ақжігіт Қорамсаұлы. Ақын, әнші, сазгер, домбырашы, шешен, атсейіс, бүркітші, аңшы. Сол заман серісіне не өнер қажет болса, бәрін білген.

Читать полностью »

Болашақ өзі білер, ал бүгінге дейінгі ақындықта, өлеңші-ақын емес, ойшыл ақындықта Абайдан астым деп тасырлық қылған пенде болмаған шығар. Бұл ақындықтың небір шыңына көтерілген, биігінде жүрген ұлт ақындарын төмендетпес деймін. «Алуан-алуан жүйрік бар, әліне қарай шабады» дегендей, әр ақынның ешкім таласпас өз биігі, қазақ өлеңіндегі өз орны бар. Олардың орнын Абай алмайды, Абайдың орнын олар алмайды. Бұл Алатаудың бір-біріне қосылмас, алайда тұғыры бір шыңдарындай ақиқат. Дегенмен Хан-Тәңірі шыңының орны бөлек. Семейдің Шыңғыстауынан Алатаудың сол биігіне көтерілген ақын – Абай.

Читать полностью »

Кешегі ХХ ғасырда жетпіс төрт жыл ғана өмір сүрген Советтік Социалистік Республикалар Одағы деп аталатын мемлекетте, түрі  ұлттық, мазмұны социалистік деп аталғанымен ұлы орыстық шовинизммен ұштасқан коммунистік идея басым тоталитарлық жүйеде іс-әрекеті мен шығармашылығында діни көзқарас, ұлттық мақсат тәуелсіздікке ұмтылу идеясы бар тұлғалардың есімін ел есінен шығарып, ұмыттыру мақсатында саясат бұғауында ұстап, оқытбай жасырып  келгені белгілі. Қазақ халқының  осындай перзенттерінің қатарындағы, ХІХ ғасырдың екінші жартысы және ХХ ғасырдың алғашқы ширегіндегі ұлт білімпаздары мен зиялы топ өкілдерінің бірі – Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы.

Читать полностью »

ХХ ғасырдың алғашқы ширегі Ресей аумағында болып жатқан халықтық толқулар мен өкіметке наразылықтың, саяси көзқарастың  ұшқыны шет аймақтағы бодан елдерге де жетіп, ықпал әсері тиіп жатты. Бұл құбылыстан қазақ даласы да тыс қалған жоқ. Отарлық шырмауындағы халықтардың арасынан да Ресейдің ірі  қалаларында оқып білім алған, көзі ашық көкірегі ояу ұлт қамын, ұрпақ болашағын ойлайтын азаматтар шыға бастады. Сондай азаматтың бірі жан-жақты білім иесі, қазақтың басын біріктіріп ерікті ел болуын көксеген, сол мақсатқа жету жолында өз бойындағы бар қасиетін, ақыл-ойын, өнер-білімін, жігер-қайратын, бүкіл саналы өмірін арнаған қазақтың ұлы перзенті Әлихан Бөкейхан еді. Ол – ұлтына қамқор болуға бар күшін жұмсаған қазақтың алғашқы оқымысты азаматы.

Читать полностью »

Патшалық Ресей саясатымен де, кеңестік большевиктікпен де сыйыспаған ержүрек азаматтың бірі – Кейкі батыр. Патшалық Ресейге жиналған кек, наразылықтың сыртқа шығуына себеп болған 1916 жылғы патшаның қазақтан майданның қара жұмысына адам алу туралы жарлығына қарсылық дүмпуі көтеріліске айналып, ақбозат шалып, құран ұстап, ант берісіп, Алла деп атқа қонған Торғай көтерілісшілерінің арасындағы беделді батырлардың бірі Кейкі – Нұрмағамбет Көкембайұлы болды.

Читать полностью »

Ахмет Байтұрсынұлын заманында үлкен-кіші атын толық атамай, Ахаң десіпті. Ұлтым деп патшалық Ресей заманының қуғынынан көз ашпаған, халқым деп кеңес заманының бар азабын тартып, «Жазығым не?» деп қоғамға сұрақ қойған, ақыры саясат құрбаны болған Ахаң бір тұлғаға емес, мың тұлғаға татар ұлтына қайыры тиген кісі.

Читать полностью »