Заманның зауалды шақтарында елге ес болатын, тізгінді берік ұстап, не қиындықтан болса да тайсалмай, алға шығатын тұлғалар болады. Көп пенде ақылдылығынан емес, менмендік, іштарлық, байлық, өзімшілдің кернеуімен билікке ұмтылады. Алайда билікке жеткенімен, ел билеп жетістіре алмайды. Бас пайдадан басқаны ойламайтын ондайлардың халықты сорлатқаннан басқа бітірері жоқ, елді-жұртты ұшпаққа жеткізу орнына, сорға батыратынына тарихта дәлел аз емес. Ал ел деп туған ерлер болса, билік пен байлыққа өкпектемей, ерлікке, ел намысын қорғауға ұмтылып, халық келешегін ойлауды мұрат тұтқан.

Читать полностью »

Райымбек – елін, жерін жоңғар шапқыншыларынан азат етуде көрсеткен батырлығы мен ерлік істері аңызға айналған тұлғалардың бірі. Оның жасаған ерліктері халық жадында жатталып, ауыздан ауызға көшіп, ұрпақтан ұрапққа ауысып, қазақтың қас батырлары Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шақшақұлы Жәнібек, Шапырашты Наурызбай секілді ғасырлар бойы есімі ерекше аталып келеді.

Айтушылардың бүгінге жеткізген әңгімелеріне қарағанда, Райымбектің нағашысы Жалайыр Орақ батыр болса керек. Ал өз әкесі Түкенің  батырлығы болмағанмен атасы, яғни Түкенің әкесі Қангелді әйгілі батыр, ел басшыларының бірі болған. Осы тұрғыдан келгенде Рйымбекке батырлық өз атасынан да, нағашы жағынан да дарыған.

Читать полностью »

Абылай хан – аса көрнекті мемлекет қайраткері, әйгілі қолбасшы, ірі тұлға. 1711 жылы Шыңғыс хан әулеті Уәлидің шаңырағында дүниеге келген. Оның шын аты – Әбілмансұр. Қалмақтармен соғыстарда көрсеткен ерлігі үшін халық оны Абылай деп атаған. 1771 жылы Әбілмәмбет хан қайтыс болғаннан кейін Абылай хан болды.

Жиырма жасында хан сайланған Абылай жарты ғасырға жуық хандықты абыроймен басқарады. Зерделі саясаткер, білімді дипломат, дарынды қолбасшы болды. Оның көздеген мақсаты – мемлекетті нығайту, қазақ халқын аман сақтап қалу. Ол дұшпандардан қорғану үшін үш жүздің басын біріктірді.  

Читать полностью »

Ата тегі жағынан Кенесары – Шыңғыс ханның 27-ші ұрпағы, әйгілі Абылай ханның немересі. Сондай-ақ Ресей патшалығы өзінің отаршылдық идеясын түбегейлі орнықтыру үшін қазақ елінің бұрыннан қалыптасқан хандық басқару жүйесін жойып, жалпыресейлік басқару жүйесін енгізуді көздеген  іс-әрекеттерінен кейін  үш жүздің өкілдерінің жиынында халық қолдауымен сайланған (1841) қазақтың соңғы ханы. Қазақ елінің тәуелсіздігі үшін күрестің ең жойқын үлгісін көрсеткен қолбасшы, ұйымдастырушы, батыр, саясаткер ретінде Кенесары халық жүрегіне берік ұялады. Ол қазақ халқының дербес мемлекеттілігін қалпына келтіру, халқын бодандықтан құтқару, басын біріктіру  жолында сұңғыла саясатшы бола білді, жанын пида етті. Оның ұлт-азаттық көтерілістің көсемі ретінде жасаған ерліктері, соғыс тактикасы, ұйымдастыру қабілеті жалпақ жұртқа аңыз болып тарады, тарихи құжаттарда да сақталды.

Читать полностью »

Он тоғызыншы ғасырдағы қазақ әдебиетінде жыраулық поэзияны одан  әрі дамытып, өзінің жарық жырлары арқылы жауынгерлік өлең үлгісін биік  сатыға көтерген бірден-бір ақын – Махамбет Өтемісұлы. Ол 1830 жылдарда Қазақстанның батыс өлкесіндегі Исатай бастаған көтерілістің басшыларының бірі әрі басты насихатшысы болды. Исатай батырдың сенімді  серігі, халықты оның төңірегіне топтастыра білген идеолог ретінде Махамбет ел билеушілеріне, олар арқылы отарлыққа қарсы батыл іс-әрекеттерге барды. Ақын өлеңдерінде көтерілістің мақсат-міндеттері де, себеп-салдары да айқын  көрініс табады.

Читать полностью »

Күй өнерінің классигі Құрманғазы Сағырбайұлы қазақ музыка тарихында ерекше орны бар аса ұлы тұлға. Ол – әрі күйші сазгер, әрі дүлдүл домбырашы. Күйшілік өнерді ерекше сатыға көтерген ол ұлттық аспаптық музыканы әлемдік классикалық туындылармен тайталаса алатын дәрежеге жеткізе білді. Оның шығармалары арқылы қазақтың күй өнері жаңа деңгейде дамып, шыңдала түссе, шәкірттері арқылы домбырашылық шеберлігі жалғастық тапты. Бұрын басқа домбырашыларда байқалмаған орындаушылық шеберлік Құрманғазы күйлерінің ерекшелігін айқындап, жаңа леп, соны тәсіл әкелді. Оның күйлерінде өз заманының болмысын сипаттайтын тарихи мазмұн да, терең ойға жетелейтін саздылық та толы.

Читать полностью »

Сауатын мұсылман мектебінде ашып, артынан орысша оқыған, 1847-1853 жылдар Омбыдағы Кадет корпусында білім алған Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов – әскери шенді қызметкер болғанына қарамастан тарихта артына мол мұра қалдырған ағартушы ғалым ретінде бағаланатын оқшау тұлға. Шоқан қазақ сахарасындағы ақсүйектер отбасынан шыққан. Ол атақты Абылай ханның тікелей ұрпағы. Кадет корпусында оқуға қол жеткізе алуының негізі осында. Жаратылысынан қабілетті, тума талант Шоқан кадет корпусындағы негізгі мамандыққа қатысты әскери сабақтармен қатар жағрапия, тарих, батыс, орыс әдебиеттері мен философия, физика мен математика, шетел тілі тәрізді пәндерді де бар ынтасымен оқып, ерекше меңгереді.

Читать полностью »