Жоспар:

I.Кіріспе
1.1 Менеджмент ұғымы, тарихы……………………..1

ІІ. Негізгі бөлім:
2.1 Қонақүй туристік кешендер менеджменті…..2
2.2 Басқару әдістері…………………………………………..6
2.3 Басқару стилі……………………………………………..10
2.4 Қонақүйді басқару қызметтері………………….13

ІІІ. Қорытынды

Кіріспе

Менеджмент немесе басқару ғылыми пән ретінде 20 ғасырдың басында Америкада пайда болды. Оған бірқатар факторлар түрткі болған. Соның ішінде елдің демократиялық, азаматардың еңбек сүйгіштілігін, білім алудың жоғары мәртебесін, сондай ақ мемлекеттің экономикаға араласпайтындығын атап өткен жөн. Ел ескіліктің кертартпа догмаларынан да болған. Ал монополияларды құру оларды басқарудың күрделуіне әкеп соқтырды. Осындай жағдайларда бизнес қажеттіліктерінен жауап ретінде ғылыми менедмент пайда болды. Ғылыми менедменттің негізін қалаушысы болып Редерик Уинслоу Тейлор деп саналады. Ол елдің қоғамдық және ғылыми өміріне ерте араласты. Сол жылдарда АҚШ – тың өнеркәсіп орталығы, реформаторлардың әртүрлі қозғалыстарының өнер кәсіпті жаңарту идеяларымен саналуан пікір таластардан бұрқанып жатқан жері Филадельфия деп саналады. Топтардың бірін менеджерлердің әсіресе, адамдармен техникаға бүкіл билікті әбден, сеніп тапсырған, шеберлердің рөліне наразы кәсіпқой инженерлер құрады. Олар машиналық модель деп аталатын өздерінің альтернативті жобасын ұсынады. Оның маңызы кәсіпорынды басқару машинаны құрастырғандай, дәл әрі болжамды болуы тиіс дегенге салды. Басқалары – бұл консервативті не орынды бағыттағы бизнесмендер өнеркәсіп иелері және саяси қайраткерлер енген еңбек реформаторлары олардың назарында жұмысшылар мен жұмыс берушілердің өзара қарым қатынастары, социо – мәдени орта мен еңбек жағдайы мәселелері әртүрлі қайырымдылық жобаларымен бағдарламалары, мысалы, еңбек моралін жақсарту, өндірісте толық комфорт жасау тұрғын үй жағдайларын әлеуметтік сақтандыруды науқастармен қарттарға күтім жасауды жақсарту. Бұл ағымдар Ф. Тейлорға әртүрлі ықпал етті. Өз өмірін механикалық шеберханада қарапайым жұмысшының оқушысынан бастап, ол заводтың бас инженеріне дейін көтерілді.
Ғылыми басқару ұғымын тұңғыш рет 1910 жылы теміржол компаниялармен жанжал кезінде жүқ жіберуші фирмалардың мүддесін қорғаған Луис Брандейс енгізді.
Жоғарыда еңбек ресурстарын басқару проблемелары теориялық және методологиялық тұрғыдан қаралған, ал ұйым кәсіпорын деңгейінде бұл проблемалар персоналды басқару мәселелері болып табылады. Басқаша айтқанда жұмысқа алынған адамдарды фирма мейлінше тиімді қолданып өзінің көздеген мақсатына – максималды пайда түсіруге ұмтылады. Қанша өндіріс автоматтандырылса да оның негізінде еңбек жазылады – дамның материалдық игілік жасау бағытта күш салуы. Адамдардың еңбегін ғылыми негізінде ұйымдастыру туралы анықтама берсек, оны белгілі принциптер, ережелер мен шарттар жиынына сүйеніп берілген техналогия құрал жабдықтар, еңбек заттар жағдайында әр жұмыскердің еңбегінің шығыны мен нәтижесі арасында оптималды қатынасын құру. Бұл ұғыммен өндірісті ұйымдастырумен байланысты көп сұрақтар тығыз араласады. Бірақ та өзіне тән ерекше ой- желісі, тезистері бар. Біріншіден, қай қызмет саласын алсақ та уақыт мөлшерін орнатудың керектігі. Ол фирмадан жасаланатын көп есептер негізінде жатады: жұмыс ұзақтығы, өндіріс циклы, қуаты, жалақы және т. б.
Екіншіден, жұмыс атқару кезінде міндеттер мен жауапкершілікті анық бөлу. Бөлу негізі ретімен әр жұмыстың күрделігі мен ерекшелігі, орындаушылардың дайындық дәрежесі біліктілігі, жасы, адал ниеттілігі және де оған тән жеке қасиеттерін көз өткірлігі реакция жылдамдығы, ықыластылығы және т. б. ескеру керек.

Қонақ үй туристік кешендер менеджменті

Соңғы уақытта біздің сөздік қорымызға «менеджер», «менеджмент», «маркетинг» ұғымдары тез енді. Менеджмент сөзін қазақшаға дәл аударатын болсақ, онда «басқа біреу арқылы өз мақсатына жету» болып шығады екен. Алайда сөзбе сөз аудару сөздің түпкі төркінін әрқашанда дәл бере бермейді.
«Менеджмент» (басқару) ағылшын сөзі, оның түп төркіні гректің «манус», яғни «қол,күш» деген сөзінен шығып, алғашында мал бағу саласында, дәлірек айтқанда ат тізгінін ұстау, меңгеру шеберлігін білдірген. Кейіннен бұл атау адам қызметінің саласына ауысып, адамдарды басқарудың және ұйымдастырудың ғылыми, практикалық мәнін білдіретін болды.
Ағылшын тіліндегі Оксфордт сөздігінде бұл ұғымға мынадай түсінік беріледі:
1. Адамдармен қарым – қатынас жасау әдісі, үлгісі;
2. Билік және басқару өнері;
3. Шеберліктің ерекше түрі және әкімшілік дағды;
4. Басқару органы, әкімшілік бөлігі (І)
Күнделікті тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір ұйымдағы барлық адамдардың қызметіне басшылық етумен шұғылданып, өз максатына жетуді білдіреді. Тіпті білікті басқару саласының өзінде де менеджмент ұғымы түрліше түсіндіріледі.
Менеджментке алуан түрде түсінік бергенімен, классиктердің бұл жөніндегі тұжырымдары көп жағдайда ұқсас келеді. Гальвецияның пікірінше, басқару процессі — өнер, оның басты мәні мен мазмұны нақты жағдайға қарап ғылымды (басқару саласындағы ұйымдық ілім негізін) қолдану.
Тіпті маман болмағанның өзінде де, біздің кез келгеніміздің басқару ғылымды мен өнері туралы азын – аулақ хабарымыз болатыны сөзсіз.
Қонақ үй менеджменті – қазіргі кездегі нарықтық экономика жағдайында қонақ үй мекен жайларын тиімді басқарудың теориясы мен практикасы.
Менеджмент – нақты мақсатты жүзеге асыру үшін қонақ үй кәсіпорын жұмысын басқаруға және ұйымдастыруға байланысты адамдар қызметінің түрі.
Қонақ үй менеджменттегі басты нәрсе — әр бір қызметші қонақ үй кәсіпорын мүддесіне жауап беретін мақсаттар қою («алдына мақсат қойған менеджмент»). Ескі стильдегі қонақ үй кәсіпорын басшылығынан қазіргі қонақ үй менеджерлердің түбегейлі өзгешелігі де осында.
Менеджменттің тағы бір анықтамасына сәйкес оның жұмыс істеу міндетіне жататыны – қолда бар адам мен материалдық ресурстар негізінде тиімді кәсіпорын құру.
Қонақ үй кәсіпорынның ең сапалы, әрі бағасы бір шама арзан орындарды ұсына алуы не бәсекелестеріне қарағанда ең тәуір қызмет көрсете алуы тиіс.
Қонақ үй шаруашылығында – ең алдымен қызметшілер. Осыдан келіп бұл терминнің үшінші анықтамасы шығады: менеджмент – бұл адамдардың, қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру.
Қонақ үй кәсіпорындағы адамдар қызмет көрсету процесінің маңызды элементі болып табылады. Жаңа қонақ үй шаруашылығын құрарда жаңа инвестицияны жүзеге асыратын ақша қаржысы мен капиталды рынок капиталдарынан алуға болады. Ал өз ісін жетік білетін қызметкерлерді іздеп табу анағұрлым күрделі іс.
Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа нарықтық қатнастарды игеруіне жұртшылықтың мұқтажын қанағаттандыру жатады. Егер кәсіпорын нашар әрі тиімсіз жұмыс істесе, онда оның жаңа қожайынын жұмысшыларды емес, басшыларын ауыстырады. Сонымен, менеджмент дегеніміз ұжым жұмысын ұйымдастыру. Қонақ үй шаруашылығының жұмысын ұйымдастырғанда, қызметкерлер мұқтажын барынша толық қанағаттандыруды көздеу керек.
Сонымен, Менеджменттің 2 ұғымы бар.
Бірінші ұғым. Менеджмент – бұл басқару, басшылық ету органы. Екінші ұғым. Менеджмент – бұл адамдарды басқару.
Менеджерлер деген кім? Менеджер деген сөздің өзі бізге ағылшын тілінен келген: бір нәрсені реттеу, бір нәрсені меңгеру, басшылық ету деген сөз. Мәселен, тек ғылыми ізденістерімен шұғылданатын зерттеуші менеджер емес. Алайда, егер ол зерттеуді ұйымдастыруға қатысатын болса, онда ол, әрине, менеджер. Ауруды тек емдеп қана қоймай, клиниканы меңгеретін дәрігер жөнінде де осыны айтуға болады.
Менеджер – ең кең тараған кәсіптің бірі. Бұл – басқарумен, экономикамен шұғылданатын, заң және басқа да мәселелерді жақсы білетін кез келген адам. Шаруашылықтың түйінді орнында жұмыс істейтін кез – келген адам да менеджер, әдетте, егер компания меншік иесін есептемесін, бұлар тағайындалатын адамдар. АҚШ-та басшы кадрларды сайлау деген болмайды.
Әр елде менеджерге түрліше анықтама береді. Мәселен, американдықтардың түсінігінше, мұндай адамдардың міндетіне өзіне бағынатын белгілі бір қызметкерлердің нақтылы жұмыстарын ұйымдастыру жатады.
Европалықтардың түсінігінше – менеджер қазіргі тәсілдерді басшылыққа ала отырып, нақты жұмысты ұйымдастырушы адамдар.
«Менеджер – бұл жауынгер, оның үрейленуге және қателесуге қақысы жоқ, өзінің жанұясы – фирмасының гүлденуі үшін күресуге әзір болуы тиіс». Жапониядағы менеджерлер мектебінің – негізгі жапон корпорацияларының болашақ басшыларын даярлайтын арнайы оқу орындарының жүздеген тыңдаушылары осы өсиетті күн сайын қайталайды.
Оның біріншісі – қолда бар ресурстардан нағыз тұтас өндірістік бірлік құру. Бұл жағынан алғанда менеджер оркестр дирижеріне ұқсас. Алайда дирижердің қолында композитор жазған партитура болады да, оны тек түсіндіріп берумен ғана шектелетін болса, менеджер — әрі композитор, әрі дирижерлік міндетті атқарады.
«Өндірістік бірлікті» құру міндетін шешу үшін менеджерге бүкіл әлсіз буындарды жою, барынша дамытуды қамтамасыз ету, ұйымдық мәселелердің барлық күшті жақтарын, бірінші кезекте адам ресурстарын пайдалану үшін тырысуына тура келеді. Кәсіпорынның күнделікті іс — әрекеті менеджердің кэз алдында әрдайым елестеуі, ал қол жеткен нәтижелер барынша үйлестіріп отыруы тиіс. Дирижер оркестрді қалай тыңдай білсе, менеджер де әрдайым тыңдай білуі, кәсіпорынның, сондай-ақ нарықтық жағдайлардың жалпы іс — әрекетін қадағалай білуі тиіс.
Менеджердің екінші міндетіне – кез келген шешімді қабылдап, іс әрекетке кіріскенде бүгінгі талапты ескерумен қоса кәсіпорынның болашағы, перспективасы туралы да ойланып – толғануы жатады. Әрбір менеджерге – деп атап көрсетеді. Дракер — өзінің басқару міндетіне жатпайтын көптеген істерді атқаруына тура келеді. Алайда, барлық менеджерлер үшін, олардың қызмет орнына қарамастан, ортақ қызмет міндеті болады.
Біріншіден, менеджер іскер кәсіпорынның мақсатын орындайды, сол мақсатын орындау үшін не істеу керектігін ойластырады, адамдарға нақты міндеттер жүктей отырып, оны жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Екіншіден, менеджер ұйымдастырушы. Ол жұмыстарды жүйелеп бөледі, қажетті ұйымдық құрылымды құрады, басшы жұмыскерлердің тиісті құрамын іріктейді т.б.
Үшіншіден, менеджер көтермелеу шараларын қамтамасыз етіп, адамдармен тығыз байланыс орнатады. Ол ұжымды өз ісіне жауапкершілікпен қарайтын адамдардан құрады: бұл үшін қолда бар барлық мүмкіндікті – сыйлық беру, марапаттау, жоғары қызметке тағайындау шараларын пайдаланады. Менеджер ұжымдағы барлық адамдармен тіл табысып, тұрақты байланыс орнатады.
Төртіншіден, менеджер ұйымның іс — әрекетін талдайды, нормалауды белгілейді, кәсіпорында жұмыс істейтін барлық адамдардың жұмысын бағалайды.
Бесіншіден, менеджер адамдардың қызмет жағынан кемелденіп, жоғарылауын қамтамасыз етеді. Адамдардың мамандығының жетілдірілуі де, қызмет жағынан жоғарылап, не төмендеуі де, ұжым бірлігінің нығаюы, не берекесізденуі де менеджер жұмысына байланысты.
Менеджерлік шеберліктің маңызды жақтарының бірі – келіссөз жүргізе білуі — әріптесінің мүддесін өз мүддесіне сәйкестендіре білетін өнері болуы тиіс. Қонақ үй, мейрамхана т.б. менеджмент және маркетинг туристік бизнесте ерекше орын алуға тиісті.
Барлық елдерде қонақ үйлер басқару жүйесінде менеджмент жетістіктерін ұтымды жақтарын пайдалануға тырысады. Сондықтан да менеджерлер алдына қоятын талап тілектер қалыптасқан.
Қонақ үй жүйесінде менеджерлер тобы және тікелей жұмыс атқаратын адамдар тобы қалыптасқан.
Менеджерлер үш топқа бөлінеді:
- жеке қызметкерлер жұмысын реттейтін жетекші менеджерлер, олар басқа менеджерлер қызметіне араласпайды;
- басқа менеджерлер жұмысын қадағалаушы менеджерлер, жоспарлау саясатына ықпал тигізеді және басты міндеттерді шешуде үлкен роль атқарады;
- қонақ үй басшыларына тікелей жауапты менеджерлер;
- қонақ үй кәсіпорынның даму стратегиясының қалыптасуына, ірі мәселелерді шешуші мамандар.
Қонақ үй бизнесіндегі менеджер төмендегі бес негізгі іс — әрекеттерді жүзеге асырады.
Біріншіден, ол – қарамағындағыларға бағдар бере алатын, мақсат қоя білетін оның орындалуын талап ететін тұлға.
Екіншіден, менеджер – мақсатты огрындау бағытында сараптама жүргізе отырып дұрыс шешім қабылдауы, проблема мәселесін топтамастырып, шешуде қызметкерлерді жұмылдыра білуі қажет.
Үшіншіден, қонақ үй ұжымымен тығыз қатынаста болып, жұмысты ұйымдастыра, жүргізе білу.
Төртіншіден, қонақ үй қызметкерлерінің әрқайсысының жұмысына баға беріп, бағалау, марапаттау менеджерлердің функциясына жатады.
Бесіншіден, адамдардың кәсіби шыңдалуына, өсіп жетілуіне назар аудара отырып, өзінің жетілуіне көңіл бөлу қажет.

Басқару әдістері

Басқару әдістері – бұл мақсатқа жетуге арналған басқарылып отырған обьектіге әсер ету және қабылдау жиыны. Менеджмент әдістерінің көптігі және олардың класификацияларының әр – турлі ыңғайлығына келу нақты басқару міндеттерін шешкен кезде нәтижелі болып келеді.
Практикада басқарудың қонақ үй кәсіпорындарымен қатар көптеген әдістер және олардың үйлесімділігі қолданылады. Негізгі әдістемелік топқа қатысты:
1. экономикалық
2. ұйымдастыру — әкімшілік
3. әлеуметтік – психологиялық

Басқарудың экономикалық әдістері. Басқару қатынасы бірінші кезекте экономикалық қатынастарымен және оның негізінде жатқан адамның қызығушылығы мен қажеттілігін анықтайды. Содан да басқарудағы экономикалық әдістеріне басты орын беріледі.
Бұл әдістерді қолдану туралы басқарылып отырған обьектіге экономикалық ынталандыруға ұйымдастырудың қайырымдылығын қамтамасыз ету керек. Өз бетімен жұмысқа негізделген жағдайларда ғана басқарудың экономикалық әдісіне көшуге мүмкін болады: ұжым, материалдық қорды, түскен пайданы, еңбек ақыны басқарады және өздерінің экономикалық көзқарастарын іске асырады.
Экономикалық әдістер жаңа мүмкіндіктердің және қордың анықталуына себеп болады, әсіресе нарықтық қатынастарға көшу мезгілі маңызды. Өндірістік процесстің бар қатысушылары экономикалық қызығушылығымен жүйенің материалдық ынталандыруының өзгеруі туралы айтылады.
Бұл бағыттағы барлық жұмыстың бас мағынасы басқару іс — әрекеттерінің экономикалық салдарын максималды түрде толық ескеру секілді жағдайда қою.
Ұйымдастыру — әкімшіліктен айырмашылығы экономикалық әдіс басшылығы жұмыстың ортақ жоспарлы экономикалық көрсеткіштері мен оларға жету құралдарын ұйғарады. Экономикалық ынталандыруда жоғарылату нәтижесінде мына жағдай пайда болады, бұл жағдайды еңбек ұжымы және мүшелері жұмысқа әкімшілік қысымы нәтижесінде емес ( бұйрық, директивалар, жарлықтар) экономикалық ынталандыру нәтижесінде талпынады. Басқарудың экономикалық әдісі негізінде ұйымдастыру — әкімшілік және әлеуметтік – психологиялық әдісі даму және нығаю қажет, кәсіпкерлік және оларды мәдени қолдануы жоғарылауы керек.
Басқарудың ұйымдастыру — әкімшілік әдістері. Тіке директивтік нұсқауда негізделеді. Басқару механизмі бөлігін құрайтын обьетивті негіздегі қолданылған ұйымдастырылған қатынастағы әдістермен шығады.
Ұйымдастыру — әкімшілік қызметінің міндеті бағынушылар қозғалысының үйлесімділігін құрайды. Ешқандай экономикалық әдістер ұйымдастыру — әкімшіліктің ықпалынсыз болмайды. Ол айқындылықты және ұжым жұмысының тәртіпке келуін қамтамасыз етеді. Қолайлықтың үйлесімділігі, экономикалық және ұйымдастыру — әкімшілік әдісінің рационалдық байланысын анықтау маңызды.
Экономикалық әдістерінің әсер ету саласы шығарып тастау, ұйымдастыру әкімшілік басқару әдістерінің есебінен ғана кеңейеді, практикалық жағынан да, ғылыми жағынан да заңды деп есептей алмаймыз, өйткені , әрекет ету механизмі ерекшеленеді. Ұйымдастыру — әкімшілік әдістері негізінен жетекшінің билігіне және оның құқықтарына сүйенеді. Бірақ та әкімшілік әдістерін жетекшінің жігерлі және субъективтік әдістеріне ұқсастырмау қажет, яғни, әкімшеліктелуімен.
Ұйымдастыру — әкімшілік әдістері еңбек тәртібін сақтау құралдарының әкімшілік жүйесі, олардың орындалуын бақылау, ауызша және жазбаша түрде берілетін жылдам нұсқа, бұйрық арқылы басқарылатын объектіге тікелей ықпал жасайды. Олар ұйымдастырудың айқындылығымен еңбек тәрбиесін қамтамасыз етуге белгіленген. Бұл әдістер шаруашылық заңдар және еңбек құқықтық актілерімен реттеледі.
Ұйымдастыру — әкімшілік әдістерінің көрінісінің 3 түрі бар:
- міндетті жазылым ( бұйрық, тыйым және т.б. )
- келісімділік түрі ( кеңес, мәмілелердің рұқсаты )
- кепілдеме, тілек ( кеңес, түсіндіру, ұсыныс және т.б.)
Ұйымдастыру — әкімшілік әдістердің барлық түрі бір жүйеде болады: бұл жоғарғы тұрған басқару мүшелерінің бұйрықтары және тікелей тапсырма, олар заңдар мен қаулылар, өндірістік үрдістерді оптимизациялау мақсатындағы басқарушылардың жарлықтары мен бұйрықтарын сақтауға бағытталған.
Ұйымдастыру — әкімшілік әдістерін басқа әдістерден ерекшелейтін директивтердің анық мекен – жайлығы, бұйрықтар мен нұсқаулардың орындалуының міндеттілігі, бұлардың орныдалмауы орындаушылық дисциплиналардың тікелей бұзышылығы ретінде қаралады және белгілі бір жазалар тағылады. Нақты мазмұн бойынша, ұйымдастыру — әкімшілік әдістер – бұл зорлау әдістері, олар еңбек – адамның ең бірінші өмірлік қажеттілігі болғанға дейін өз күшін сақтайды.
Ұжымдағы қызмет ететін басқару әдістеріне байланысты оларға сәйкес келетін бағындыру жүйесі қалыптасады. Бұндай бағындыру түрі ең ақ жарқын мазмұнда болу керек ұжымда прогреске себеп болу керек, және керек қорлық , қолайсыз жағдайларды, тітіркену, кейде стресс сияқты эмоцияларды туындырмау керек, себебі олар басқаратын және басқарылатын жүйелер арасындағы кез – келген арақатынастарды алшақтатады.
Практикада басқару әкімшілік әсері ереже бойынша 3 түрлі бағындыру түрімен байланысты:
- амалсыз және сырттай көндіру, бұл жағымсыз тәуелділік сезіммен бірге жүреді және бағынушылардың түсінігі бойынша « жоғарыдан» қысым боп табылады.
- пассивті бағындыру, бұған өз бетімен шешім қабылдаудан босатылуға байланысты қанағат тән.
- сезінген ішкі тұрақталған, бұл жетекшіні де, бағынышты да қанағаттандырады.
Ұйымдастыру — әкімшілік басқару тәсілдерін қолдану басқарылатын жүйе дамуны және тіршілігіне жағымды жағдай жасайды, басқару обьетісіне мақсатты әсер етеді. Тікелей әскер етудің мазмұнды ерекшеліктеріне жетекші мен бағыныштының тікелей байланысы жатады. Бірақта тікелей әсер ету ақырында бағыныштылардың пассивтіліктерінің күшеюіне, ал кейде жабық түрде көнбеушілікке әкеледі. Тапсырмалардың қойылуы мен ынталандырушы жағдайлардың тууы арқылы жүзеге асатын әсер етудің әдістері өте нәтижелі.

Басқарудың әлеуметтік – психологиялық әдістері. Еңбектің нәтижесі көп жағдайда психологиялық факторға байланысты екендігі белгіленген.
Осы факторларды ескере білу және олар арқылы мақсатты түрде жеке жұмысшыларға әсер ету басқарушыға бір мақсатты және шешімді ұжым құруға көмектеседі. Әлеуметтік зерттеулер шаруашылықты басқарушының ісінің табысы 15 % — мамандықты жақсы білуіне байланысты да, 85 % — адамдармен жұмыс істей алатындығына байланысты екенін куәландырады.
Әр адамның мінезінің ерекшелігін біле отырып, оның мінез – құлқын ұғымға қажетті бағытта болжауға болады. Әр топқа өзіндік психологиялық климат тән. Сондықтан да еңбек ұжымдарының пайда болуының және дамуының мәнді жағдайына, психофизиологиялық сәйкестік ұстанымының қадағалануы болып табылады. Жапон социологтары мынадай пікірге келді: адамның жұмыс істеуге деген көңіл – күй, тілегі және ұжымдағы өнегелік – психологиялық ортаға байланысты, еңбектің өнімділігі шамамен 1,5 есе көбеюі не бірнеше есеге азаюы мүмкін. Басқарудың әлеуметтік және психологиялық аспектілеріне жеткіліксіз назар аудару ұжымдағы зиянды қарым – қатынасқа әкеледі, бұл өз ішінде еңбектің өнімділігін азайтады.
Әлеуметтік – психологиялық әдістер еңбек ұжымдарында пайда болатын тұлғалық қарым – қатынас пен байланыстарға, сонымен қатар олардың ішінде болатын әлеуметтік үрдістерге әсер ететін спецификалық тәсілдер ретінде таныстырылады. Олар еңбекке деген өнегелік ынтаны қолдану үшін негізделген, әкімшілік тапсырманы парыз сезіну, адамның ішкі қажеттілігіне айналдыру мақсатында жеке тұлғаға психологиялық амалдар арқылы әсер етеді.
Бұл әдістерді қолданудың негізгі мақсаты – ұжымда оң әлеуметтік – психологиялық климат тудыру, осыған байланысты тәрбиелік, ұйымдастырушылық және экономикалық тапсырмалар маңызды деңгейде шешіледі.
Жетекші тұлғаның биологиялық табиғаты мен ішкі дүниесін түсінуі, оған ұжымның ұйымшыл және жанданған түрін таңдап алуға көмектеседі. Еңбек ұжымында жұмысшылардың арақатынасы, олардың еңбек құралдарына және қоршаған ортаға қатынасы әлеуметтік – психологиялық басқарудың объектісі болып табылады.
Тәсілдер мен амалдардың әлеуметтік – психологиялық әсері жетекшінің дайындығымен, оның біліктілігімен, әлеуметтік психология туралы біліммен және ұйымдастыру қабілетімен анықталады. Басқарудың әлеуметтік – психологиялық тәсілдері ұжымның басында жеткілікті білікті, басқарудың әртүрлі амалдарын қолдана білетін адамдардың болуын талап етеді.
Әлеуметтік – психологиялық әсер етудің негізгі түрлері ретінде мыналарды ұсынуға болады: еңбек ұжымдарының әлеуметтік дамуын жоспарлау, тұлғаны қалыптастыру мен тәрбиелеу әдісі ретіндегі сендіру, экономикалық жарыстар сын және өзіндік сын, ылғи болып тұратын өндірістік кеңестер, олар басқару әдісі мен басқаруда еңбек ететіндердің қатысу формасы ретінде шығады. Әртүрлі салттар мен рәсімдер, осыларды ұстанбау еңбек ұжымында психологиялық дискомфортты тудырады.

Басқару стилі

Менеджерлердің қонақ үй және мейрамханалар индустриясындағы жұмысы «адам – адам» жүйесінде басқару функцияларын орындау ретінде таныстырылады. Бұл қонақ үй кәсіпорындарын басқару стильдерін таңдауда өз ізін қалдырады.
«Стиль» сөзі грек сөзінен шыққан. Алғашында бұл сөз балауыз тақтада жазуға арналған стержень мағынасында қолданылды. Бұдан шығатын қорытынды: басқару стилі – бұл менеджер ісіндегі «қол, жазу» деп санауға болады. «Басқару стилінің» толық түсінікті анықтамасы – менеджерлердің практикалық іс — әрекет амалдардың, тәсілдердің және түрлердің жүйесі. Бұдан басқа, басқару стилі басқару шешімдерін реализациялау мен дайындау үрдісі кезінде менеджердің өзін — өзі ұстау тәсілдері мен мәнері ретінде түсіндіріледі.
Көріп отырғанымыздай, басқару стилі мен әдісі белгілі бір бірлікті болады. Стиль берілген менеджердің жеке мінездемесіне сәйкес жетекшіліктің әдістері мен реализациялау түрі болып табылады. Қойылған жетекшілік әдістің әрбіреуіне белгілі бір басқару стилі тән. Бұл әрбір әдіске өзінің реализациясы үшін нақты қасиеттері бар тұлғалар қажет етеді деген сөз.
Тек қана өзіне сай басқару стилі бар менеджер өзінің ісінде басқарудың әртүрлі әдістерін қолдануына болады.
Осыған байланысты, басқару стилі қатал жеке құбылыс, себебі ол нақты тұлғаның өзіне тән мінездемесімен анықталады және адамдармен жұмыс істеу мен нақ берілген тұлғаның шешімдерді қабылдау технологиясының ерекшеліктерін көрсетеді. Екі бірдей саусақтың дағы ұқсамайтын сияқты, екі бірдей жетекшілік стилі бар менеджерлер де болмайды.
Есте сақтайтын бір жайт, өмірдің барлық жағдайына жарамды жетекшілік етудің ізгі стилі жоқ. Менеджермен қолданыс тапқан стиль не стильдердің сәйкестігі менеджердің жеке тұлғасына ғана емес, жағдайдың сәйкес келуіне байланысты болып келеді. Жетекшіліктің «дұрыс» стилі алдын – ала анықталмайды, өйткені басқару жағдайлары қалыпты емес, ал менеджер мен бағыныштылар тұлғалық қасиеттері басқарылатын ортаның өзгерісіне сәйкес өзгеріп отырады.
Жетекшіліктің стильді таңдауы көбіне менеджердің өз алдына қандай тапсырма қоятындығына байланысты:
- басқару – жетекші бағыныштыларына нақты жарлықтар береді және сол тапсырмалардың орындалуын қадағалайды.
- бағыттау – менеджер басқарады және тапсырмалардың орындалуын бақылайды, бірақ қызметкерлермен бірге шешімдерді таңдайды, қызметкерлерге ұйғарым жасауды сұрайды және олардың бастамаларын қолдайды.
Менеджер өзінің жұмыскеріне тапсырманы орындауында көмек береді, солар мен бірге дұрыс шешім қабылдауды міндетіне алады.
Менеджер өзінің бағынушысына кәсіп орынның жеке шешуші және жетістіктерге жету мақсатына өкілдік береді.Ең бірінші стиль туралы сұраққа басшылық еткен Левин әр стильге бөлген: авторитарлық, демократиялық және либералдық стильдер көрсетілген.
Авторитарлық стиль – үшін басқару басқару орындары бір бастықты қолында болу керек, талап ететін және барлық жұмысшыларды ғана баяндап отыру керек. Бұл стильге бағынушылар мен әкімшілікпен жеке байланыстағы ставкалары кіреді. Бұндай менеджер бағынушыларға білдірмей шешім қабылдайды. Ол адамдар мен қатал оларға жиі бұйырады, басқарады бірақ олардан ешқашан сұрамайды. Автократ үшін дагматизм және ойлау қабілеттілігі жоғары болуы керек. Ол жаңа заттарды жайлап қабылдайды не мүлдем қабылдамайды. Ол басқару жұмысында бір әдісті ғана қолданады.
Бұл жағдайда бүкіл басқару жетекші автократ басқару қолына жинақталған. Жетекшінің автократ болуы егер ол өзі басқарған адамдардан төмен болса не егер оның бағынушылары кәсіби және жалпы төмен болса онда жетекші автократ болады.
Бұл стильде жетекшінің яғни автократтың керісінше оның айтылуына ұйымның жоғарғы дәрежедегі жұмысы.
Автократтың ғң басты жұмыс істеуі жағымсыз болып келеді, яғни жұмыстан кетуі басқару саласының мақсаты болады. Бәсекелестер ортасында ол былай айтады: « Біз екеуіміз жұмыс істей алмаймыз ».
Бұндай жағдайда жұмысқа қабілеттілігі келмейді, сол сияқты автократтың жұмыскерлері өздерінің творчествалық күштері керектіні таппайды, — деп ойлайды.
Менеджер пайдаланатын демократиялық стилінде көп сұрақтарды коллективті түрде шешеді. Коллектив ішінде бағынушыларға жұмыс туралы жүйелік мәлімет береді. Бағынушылар мен араласуында ол мүмкіншілігінше сыпайы және жылы жүзбен әрқашан қарым – қатынаста болып, яғни адамдарға сенімін артады. Бұндай стиль басқаруда дайындау реализациясының шешімінде барлық коллектив жұмысшылары қатысады.
Либералды стиль бастығы бұл коллективтің жұмысына араласады, ол жұмысшыларға творчествалық ұжыммен бірігушілік мүмкіндігін береді. Бұндай бастық әрқашанда бағынушылар мен сыпайы, олардың алдындағы жасалатын мүмкіншіліктерін игереді. Егерде ол өзінің атағына кедергі келтіреді. Басқару функциясына келгенде ол бәсеңдеу болып келеді.
Менеджер либерал ұрыс керістен қорқады, ол өзінің қызметкерлерінің ойымен келіседі. Адамдар мен жылы – жүзді араласуы, ол адамдардың дәрежесін көтеруі. Әрбір қызметкер одан қаржы талап етеді, олар мен қарым қатынасты құртып алуға қорқады. Бұндай бастықтың бағынушылар мен дистанциясы жұмыс кезінде бола алмайды.
Либералды стиль бастығы, ұйымдық талантын көрсетпейді, бағынушының жұмысына әлсіз және де оның басқару саласының шешімі жоқ.
Басқару стилі – басқаратын технологиялар шешіміне қорытынды береді.
Жеке менеджер:
- біркелкі шешім қабылдайды және ол туралы хабарлайды («таза автократ»);
- шешім туралы сендіреді;
- өз ойларын айтады және сұрақтар қоюды ұсынады;
- мәселелерді ашады және іс — әрекеттерді бағалайды, шешім қабылдайды;
- қызметтің шешім қабылдауын сұрайды және шектеу орнатады;
- бағынушылардың шексіз жұмыс істеуін рұқсат береді, егерде жоғарғы бастықтар рұқсат етсе;
- осы аталған стильдер таза түрінде аз кездеседі. Бастықтың осы стильдерді қолданылуы жеке жағдайда тәуелді болады. Р.Блейкпен Дж.Маутон ұсынған басқару торында әртүрлі басқарудың түрлері берілген. Менеджердің ісі белгілі екі мөлшерде іске асады.
- өнеркәсіпті қолға алу – кәсіпорындық шешімдерді қосалқы түрде жақсы жасау;
- адамдарды қолға алу – жұмысшыларға деген сенімін арттырады, бір – біріне деген сүйіспеншілікпен түсінушілік. Екі өлшеудің арасында стильдік басқарманың ұсынуы нұсқа түрінде 9 баллдық бағамен беріледі. 1 балл төменгі, ал, 9 балл өлшеудің биік дәрежесі. Басқа көрсеткіштер сирек кездесетін дәрежені білдіреді.
Осы басқару стильдерінің ішінде 5 базалық түрін таңдап алуға болады.
9. 1. – Кәсіпорынның максималды қолға алуы жұмыстың минималды қолға алуына сәйкес келеді. Кәсіпорынның шешімдері туралы бастық максимилизация береді және жұмыскерлерге не істеу керектігін айтады.
1. 9. – Кәсіпорын минималды түрде қолға алуы адамдарды максималды қолға алуы адамдарды максималды қолға алуы сәйкес келеді. Жұмысшының бір – біріне деген достық қарым – қатынасына көңіл бөлінеді.
1. 1. – Кәсіпорынның минималды қолға алынуы және жұмыскердің қажеттілігі. Бастық тек қана минималды күш қабылдайды, өйткені кәсіпорында өзінің орнын қалдыру үшін.
5. 5. – Бұл бастық философиясы «Алтын Орда». Бұл жүйеде бастық пен жұмыскердің арасында достық болуы шарт.

Қонақтарды қабылдау және орналастыру қызметін ұйымдастыру

Қонақүй тарапынан демалушылардың алғашқы пікірін қабылдау және оррналастыру қызметтерінен басталады. Қонақүй қызметін тұтынушылармен жұмыс жасау бірнеше кезеңнен тұрады. Олар:
1. Алдын ала орынға сұраныс беру (брондау);
2. Қонақтарды қабылдау, тіркеу және орналастыру;
3. Қонгақжайлылық және тамақтану қызметін ұйымдастыру;
4. Тұрғындарға басқаша қосымша қызметтер көрсету;
5. есеп айырысу және чек беру;
6. шығарып салу рәсімі.

Көмекші қызмет көрсету саласына бизнес орталығы, шаштараз, сұлулық салоны, магазин және тағы басқалары жатады. Осы айтылғандар кешенді түрде ұйымдастырылса, тұтынушылар тарапынан айтылатын кемшіліктер болмайды және қызмет көрсету дәрежесінің жоғары болғандығын көрсетеді. Алдын ала орынға сұраныс берумен тұтынушыларды орналастыру, қабылдау мен кезекші адмимнистратормен, портье, есеп айырысу кассирі, төлқұжат тіркеуші айналысады. Қабылдау және орналастыру қызметкерлерінің жұмысы кәсіби стандартқа, талапқа сай орындалуы тиіс. Қабылдау және орналастыру қызметі көпшілік қонақүйлерде ағылшынша «reception» деп аталады.
Портье қызметі бөлме кілттерін қонақтардың қолдарына беру, тіркеу, кіру карточкасымен таныстыру міндетіне жауап береді. Сонымен бірге, қосымша қызмет, ақпаратты анықтама беру және алумен айналысады. Қонақүйдегі брондау өтініші жазбаша түрде беру арқылы телефон және компьютерлік әдіспен сайт жүйесі арқылы жүргізіледі.
Шетелдік қонақтарды қабылдау барысында виза мәселесіне басты назар аударады. Визалар жеке, топтық бірреттік пайдалануға, студенттік, кіріп шығуға және транзиттік болып бөлінеді. Ал бұлардан басқа ерекше аталып өтілетін елшілік визасы, қызмеет бабындағы арнайы тур және жарнамалынған әйгілі виза түрлері болады.

Қонақ үйдің тамақтану жүйелігін басқару

Орналастырудың негізгі функциясына уақытша қоныспен қамтамасыз етіп, қонақтардың көңіл көтеру және тамақтану жағдайына көңіл бөлу. Үлкен қонақ үйлер қонақ үй иелері және атқарушы директорлары ( менеджерлер ) арқылы басқарылып, оның әрқайсысы қабылдау және орналастыру қызметі, нөмірлік қор қызметі, тамақтандыру, маркетинг т.б. қызмет түрлерінің негізін атқарады.
Қонақ үйдің тамақтандыру кешенінің қызметі – бұл үй бас директорының жетекшілік есебіне кіретін, басқарушы директоры бар жеке жүйелі бөлім.
1. Бас директоры
2. Тамақтану кешенінің директоры
3. Бас аспазшы
4. Көпшілік мереке не банкет өткізу бөлімінің меңгерушісі
5. Мейрамхана және жинастыру және ыдыс жуу бөлімінің меңгерушісі
6. Бар менеджері
7. Нөмірлерде қызмет көрсету қызметшісі
8. Банкеттік менеджер
Тамақтану кешенінің директоры мына қызмет бойынша бақылау жүргізеді:
- асхана жұмыстарын;
- буфеттер жүйесіндегі жұмыстар;
- банкеттік қызмет түрлерін;
- мейрамханаларда қызмет көрсетуді ұйымдастыру;
- нөмірлерде қызмет түрлерін;
- мини – барларды жабдықтау не қажетті азық – түлік қамтамасыз ету;
- бөлмелерде не демалыс зоналарында қызмет көрсету;
- қонақтарға барларда қызмет жасау;
- ыдыс жуу және бөлме жинастырушылардың жұмысын жүргізу.
-

Қонақ үйдегі мейрамхана асханасын басқару

Қонақ үй асханасына бас аспазшы жетекшілік етіп, оның бірнеше орынбасарлары асхана жұмыстарын ұйымдастырып, тамақ дайындаудың сандық сапалық жақтарына жауапкершілік міндетін атқарады. Ол қаржылық смета құрып, әкімшілік функциясын орындайды. Бас аспазшы тек қана тұтынушының сұранысын орындап қоймай, оның сапалы дайындалуымен ұсыну рәсімдерін қанағаттандыруы шарт.
Бас аспазшы мейрамханалардағы тамақ түрлерін жасауда және жоспарлауда маңызды рөл атқарады.
Тағам түрлері (меню) – мейрамхана жұмысының қол жеткізген табысы болып, тағам түрлерінің көптеген типтері бар.
Бас азпазшының каталогы немесе тағамдардың фирмалық түрлері – бұл қымбат қонақ үйлердегі мейрамханаларға тән сипат.
«Аля карт» тағам түрлері – бір кісіге арналып жасалған, жеке бағасы көрсетілген тағам. Сонымен бірге, бұл астық түрін еркін таңдау сұранысы арқылы жүзеге асырылады.
«Табль ход» тағам түрі – белгіленген баға бойынша әрбір ас түрінің бір немесе бірнеше варианттары таңдалып ұсынылады. Мұндай тағам түрлерінің типтерін негізінен Еуропа елдерінің қонақ үй мейрамханаларында пайдаланылады. Оның артықшылығы қонақтардың тұжырымдауынша, өте үнемді және бағасына сәйкестік жасайды.
«Дю жур» тағам түрі – кезекшіліктегі астың қатарына еніп, күндізгі, әйгілі, арзан және дайындалуы өте тез астың қатарына енгізілген.
Туристік тағам түрлері — әсіресе туристердің көңілін аудару үшін, оның арзандығына және қуаттылығы мен жұғымдылығына, сапалығына назар аударады. Туристік тағам түрлері бірнеше рационды құрап, 4,3 және 2 уақыт тамақтануды жоспарға енгізген.
Жалпы тағам түрлерін құру, өте күрделі шаруалардың бірі. Дегенмен, мейрамхана бизнесінде мынандай факторларды ескерусіз қалдыруға болмайды:
- келушілердің талғамы және тілегі;
- аспазшылардың классификациясы;
- құрал-жабдықтардың түрі және қуаттылығы;
- баға және бағалық стратегия (құны және пайда үлесі);
- жұғымдылық бағалануы;
- түсетін пайдасы;
- тұжырымдау нақтылығы;
- тағамның түрлерінің сапа сараптамасы;
- тағамдардың сыртқы безендірілуі.
Бас аспазшы туристік кешен немесе қонақ үй саясатына сәйкес асхананы басқарып, табыс көзіне ие болуды негіз мақсатқа санайды. Кейбір қонақ үй компаниялары бас аспазшыны менеджер санатына енгізсе, ал кішігірім қонақ үйлерде тамақтану кешені директорының функциясын атқарады.

Қонақ үйдің мейрамхана және барларын басқару

Бір қонақ үйде бірнеше мейрамхана тізбегі болуы мүмкін немесе жүлде жоқ болуы ықтимал. Мейрамханалар өздерінің типтеріне қарай, бір-бірінен айырмашылық жасайды. Белгілі қонақ үй жүйелігіне қарайтын үлкен қонақ үйлерде екі мейрамхана болады – біреуі өте қымбат, ал екіншісі – кішігірім кафе типтес. Олар қонақ үй тұрғындарын және сырттан келушілерге қызмет көрсетеді. Соңғы уақытта келушілер талабының өсуіне байланысты, тамақ дайындау сапасының деңгейін көтеру және өнегелі қызмет көрсетуді мақсат етуде. Сонымен қатар, мейрамханалардың жоғарғы талаптарының бірі, өте тәжірибелі мамандарды топтастыру.
Басқа мейрамхана типтері тәрізді, қонақ үй мейрамханаларын менеджерлер басқарады.
Мейрамхана менеджерінің міндеттері:
- келушілерге жоғары сапалы қызмет түрлерін көрсету;
- қызметкерлерді жалдау, оқыту және оларды ұтымды пайдалану;
- бөлмелерде, мини-барларда, коктейль-барларда қызмет көрсетуді ұйымдастыру;
- маркетингтік зерттеу жүргізу;
- тамақтану кешенінің келесі аптаның, айдың, жылдың бизнес бағдарламасын бюджеттік есепке алуына ұсыныс жасау.
Тұрғындардың санына қарай, әрбір нақты таңертеңгілік, түскі және кешкі асқа, қана тағам және сусындарды дайындау мүмкіндігін есептеу.
Қонақ үйдің тамақтану кешенінің қызметін тұтынушы қонақтарды, әдетте қамту деңгейі деп атайды.
Сонымен бірге, банкет ұйымдастырушылар, әртүрлі мерекелерді атап өтушілерде тамақтану кешенінің негізгі табыс көзі бола алады.
300 нөмірден астам қонақ үйді басқарудың құрылымдылық жағдайы жоғарыда келтірілгендерге сай келеді. Міндетті түрде мұндай қонақ үйлерде тамақтану кешенінің түрлері өте ауқымдылық көрсеткішіне ие. Ірі қонақ үйлерде негізгі фирмалық мейрамхана болады және күнделікті таңертеңгі, түскі және кешкі ас ішетін орта дәрежелі кафелерде қызметтерін ұсынады. Фирмалық мейрамханалар көп жағдайда банкеттермен лауазымды қонақтарды қабылдауға немесе сьезд, конференция мүшелеріне қызмет көрсетуге жиі пайдаланылады.
Қонақ үй барлары мейрамхана менеджерлерінің үнемі қырағы бақылауында болуы шарт. Қонақ үй барларында күні бойы шаршаған қонақтар, демалыстарын көңілді әрі ұтымды, әрі әсерлі өткізуге мүмкіндік жасалуы қажет. Бұл өте ұтымды, себебі тағам түрлерінен гөрі, сусын түрлері өте ұтымды келеді. Көлеміне қарай барлар бөліну түрлері:
1. вестибюльдік;
2. мейрамханалық;
3. мини-барлық;
4. түнгі клубтық.
Вестибюльдік бар – кедесуге өте ыңғайлы орын.
Мейрамханалық бар – оңаша, еркін демелысқа арналған орын.
Көмекші бар – кейбір өте қонақ үйлерде қосымша барлар тізбегі орналасқан саудалық қызметін атқаратын орын.
Банкеттік бар – тек бакеттер мен конференцияларға қызмет көрсетуге арналған.
Бассейн маңындағы бар. Курорттық қонақ үйлер бассейнсіз болмауына байланысты, бардың бассейннің жағалауында орналасуы қонақтарға комфорттылық жағдайын туғызады.
Мини-барлар – кез-келген уақытта нөмірлердің тоңазытқышында орналасқан мини-бар.

Мейрамхана залдарында қонақтарды күту

Мейрамханаларда негізгі басқарушы және ұйымдастырушы метрдотель немесе мейрамхана менеджерлері деп аталады. Метротельдық негігі жұмыс барысына сауда орындарының жағдайындағы: тазалықты, құрал-жабдықтарды, залдың безендірілуін, нарық жағдайын және оның қалыпты жұмыс істеуіне ат салысады.
Міндетті түрде бірінші болып, қонақтарды метрдотель күтіп алады, олардың ұсыныс, сұрақ, талаптарын тыңдап, мүмкіндігінше көңілден шығуы шарт.
Мысалы, ағылшындарша дайындалған тағамды арнайы сүйреме арбашада алып жүрудің өзі көп жаттығуды талап етеді.
Мұндай қызмет түрлерін ұйымдастыру үшін толық бригада қызметшілері қатысу қажет. Оларға:
- мейрамхана менеджері;
- аға даяшы;
- төрт столға жауапты даяшы және т.б.
Тәжірибелі даяшы қонақтардың қас-қабағына қарап, оларға көрсетілген қызметке ризашылығын анықтайды.
Метрдотель түсінбеушіліктің үнемі даяшылар және асхана қызметшілері, бармен және т.б. қызметкерлердің арасындағы түсінбеушіліктерді толығымен шешуге тиіс. Жұмыс уақытпен аяқталған соң метрдотель түскен қаржыны толық жинап, ыдыстардың түгел өткізілуін талап етеді.

Нөмірлерде қызмет көрсету

«Нөмірлерде қызмет көрсету» ұғымы бұрын қонақ үйлердің тұрғындар бөлімінде қызмет жасау деп түсіндірілді. Ал қазіргі кезде ол өте қысқа ұғымда – нөмірлерге сусын және тағам тасымалдаумен түсіндіріледі.
Қонақ үйдің тамақтану кешенінің бұл бөлігінң сапасын көтеру үшін екі бағытта жұмыс істеу қажет:
Біріншіден – түскен сұраныстардың уақытын оздырмау, әсіресе таңертеңгі қонақтар арасында үлкен сұранысқа ие.
Екіншіден – үнемі мұндай қызмет үшін бағаның төмен болуына ұсыныс жасау.
Менеджер жұмысының бөлім бойынша жұмысы мынындай жағдайда болуы мүмкін:
- жұмыс істеуге қажетті құрал-жабдықтардың түрлеріне сұраныс беру. Мысалға: сүйреме арбашасы, подностар асты суытпауға арналған қақпақты ыдс түрлері т.б. ;
- қызметшілердің жұмыс күн тәртібін жасау және оның орындалуын үнемі қадағалап отыру;
- тағам түрлерін жоспарлаған өте көрегенділікке және берілуі қажет.
Әрбір дайындалған тағам сапалы, дәмді тұстарын тұрақты деңгейде ұстап тұруын қадағалау. Нөмірлерде қызмет көрсету бөлімінің тағам түрлері орта буынды тұрғындарға негізделуі қажет. Тіпті 5 жұлдызды қонақ үйдің өзінде гамбургерді тағам түрлері тізімінен алып тастауға болмайды, өйткені оны балалар сүйсіне жейді.Көптеген тағамның түрлері мейрамханада дайындалған астардаң тізімі нөмірлердегі қонақтарға ұсынылады.
Жедел және тура алынған ақпарат — әрқашан нөмірлерде қызмет көрсетудің сапалы көрсеткіші. Ал осы жағдайларды туғызатын сұранысты тіркеуші, аспазшы және даяшылардың үйлесімді іс-әрекетті жүйесі болуы- ол қажеттілік талабы.
Жалпы сұранысты қабылдау және оны орындау мынандай ережелер арқылы іске асырылады: кез-келген қонақ үйдің тұрғыны телефон арқылы кезекші диспечерімен байланысып, нөмірге таңертеңгі немесе түскі, кешкі астарды алып келуіне өтініш білдіреді. Диспечер сұранысты қабылдап, оның орындалуын асханаға хабарлайды.
Міне, осындай жақсы жолға қойылған бағыт бойынша, ірі қонақ үйлерде нөмірде қызмет еөрсету іс-әрекеттері, көптеген қонақ үй тұрғындарының көңілінен шығуда.

Қонақ үйлердің сервис бөлімдері

1. Мейрамхана – негізгі мақсаты қонақ үйге келген тұтынушылардың тамақтану қажеттіліктеріне жауап беретін түскі немесе кешкі тағамдарды ұсынатын орындар.
2. Кафе – арзан, жеңіл-желпі тағам ұсынады, сервисі қарапайым.
3. Бар – ішімдік түрлері көп болады.
4. Ball room – банкет залы.
5. Конференц салондары.
6. Таңғы ас салондары.
7. Бөлме сервистері.
8. Disco club – көбінесе подвал, жоғарғы этажда орналасады.
9. Night club – ерекшелігі: түнгі шоулар өткізіледі, тамақ сервисі кең, DJ қызметі.
10. Hobby — фойедегі демалыс орны, диван, креслолар.

Сервис персоналдарының дәрежесіне қарай атақтары

Chif de pan – дәрежесі Франция.
Maitre D’Hotel – администратор.
Chef de Rang – официанттың үстінен қарайды немесе официант.
Commis de rang – тамақты кухнядан официантқа әкелетін адам.
Commis de Suite – ыдыс жуады және сүртеді.
Apperanti de Restoran – стажер.

Америкада:
Шеф-даяшы – жүйесі (шеф-официант) шамалы жеңілдеу жүйе.
Шеф-гарсон – бала-официант.
Капитан – заказдарды алатын адам.
Даяшы – столға заказдар әкеледі.
Commis Chef – тарелке жуу, әкелу, апару.
Apperanti de Restаиrant – стажер-үйренуші.

Басқа да сервис персоналдары:

Tranchour – Францияда қонақ үйлерде қолданады. Әкелген тамақтарды порцияға бөлінуі. Капитан дәрежесімен бірдей.
Sommelier – шарап маманы.
Coffe girl – кофе таситын қыздар.
Chef de etage – 24 сағат қызмет көрсетеді, бөлмелерге тамақ апаратын адам.
Commis de etage — Chef de etage-ке көмектесетін адам.

Қорытынды

Басқару бұл ғылым әрі фирманың адам және материалдық ресурстарынмен тиімді жұмыс істеу арқылы ойластырылған ұйым мақсаттарына жету өнері. Сөйтіп, басқару дегеніміз – корпорация, шіркеу, түрме, не болмаса аурухана болсын, әр ұйымға тән процесс. Басқарушының жұмысы қажеттілігін анықтауда, одан кейін іс жүзінде асырылғанын қадағалау. Өзі өзекті мақсаттарға жетуге қажетті бірлескен күш жігерінің жұмсауына жауап береді, бүкіл ұйым жұмысы ұтымды болатындай етіп үйлестіріледі. Бұдан басқа, басқарушы өнімділікті арттырып, онда ол жоғары мәртебелі қараушы болып табылады және оған өзіне шамадан көп ақы төленуін мойындау керек. Бұл көзқарас біздің назарымызды басқарушы менеджер іс жүзінде не істейтіндігіне аударатындықтан басқарушы жұмысын тым қарапайым жібіреді.
Менеджердің күнделікті жұмысының сипаттамасы келесі түрде болуы мүмкін
- ол өзінің жеке басы корьерасымен байланысты жоспарлар жүзеге асыра отырып, жұмыс істейді оларға қол жеткізу құралы ретінде фирманың оның талаптарын қанағаттандыра отырып пайдаланады.
- ол өзінің тікелей басшының айқын тұжырымдалған не демеуімен білдірілген тілектеріне дейін алтипатқа алады.
- Ол үнемі жұмысшы тиімді атқару үшін басқа бөлімдердің шені жағынан өзімен тең ортақ өзі тәуелді және оған тәуелді адаммен келісім жүргізеді.
- негізгі персонал және қызмет көрсету топтарымен жақсы қарым – қатынаста болады, өйткені кейде көмекші құрамындағы қызметкерлер жоғары басшыларға жол салып кіреді.
- жұмыста өзіне бөлінген ортада елеулі роль атқаратынын тұлғалар мен соттың сұранымдарына өтініш талаптарына, олардың мейірбандылығын сақтау үшін не ең болмағанда өшіктіріп алмасу үшін жауап береді
- ол бос тұру жәнеүзілісті мейілінше азайту үшін және басшылық тарапынан артық назар аудартпау үшін бөлімге келіп түскен, оның ішінде пайда болған және сыртқа берілетін жұмысшыларды қадағалайды.

Қолданылған әдебиеттер:

1. «Қонақүй шаруашылығы» – оқу құралы
Мазбаев О. Б., Омаров Қ. М.

2. www.google.kz

3. Атлас мира 2007 ж

4. Журнал «Gulnar tour»

5. «Менеджмент» кітабы, 1998 ж