Жақсының жаттығы жоқ.

Жақсының өзi өлгенмен,

Сөзi өлмейдi.

Өзi жақсы кiсiге,

Бiр кiсiлiк орын бар.

Жақсының үйi мен түзi бiрдей.

Жақсы ат аяғынан қалады,

Жақсы адам тамағынан қалады.

Таудың басын көр де,

Түбiне барма,

Жақсының өзiн көр де,

Үйiне барма.

Жақсы жылынсаң кешер,

Асыл жанысаң өтер.

Ақ сауыттың жағасы бар,

жеңi жоқ,

Шын жақсыңың ашуы бар,

кегi жоқ.

Жақсыда кек жоқ,

Кектiде тек жоқ.

Жақсы әйел теңi жоқ жолдас,

Түбi жоқ сырлас.

Жақсының жаны жаннет.

Жақсы адам жолдасынан белгiлi.

Жақсы ат жанға серiк,

Жақсы ит малға серiк.

Жақсымын деп мақтанба,

халық айтпай.

Батырмын деп баптанба,

барып қайтпай.

Жақсы – ай мен күндей,

Әлiмге бiрдей.

Күн ортақ, ай ортақ,

жақсы ортақ.

Жақсы кiсi картайса да,

Ақылынан танбас.

Жақсы ат қартайса да,

Жүрiсiнен танбас.

Ай жарығы әлемге,

Шам жарығы түбiне.

Сыпайы тоңбас, қалтырар.

Жақсыны көрмек үшiн.

Сыпайыны үйде көрме,

Түзде көр.

Сыпайы сырын жасырмас,

Пұшық мұрнын жасырмас.

Бетiне келер ұятын,

Өзi бiлiп жуса игi.

Асыл әйел әрi еркек, әрi қатын.

Жақсы лепес – жарым ырыс.

Жақсы жiгiт пен жақсы ат көптiкi.

Үлкен үйдегi күлсе,

Кiшi үйдегi езу тартады.

Жақсының аты өлмейдi,

Жазушының хаты өлмейдi.

Аласаны атқа санама,

Жақсыны жатқа санама.

Жақсы адамда жаттық жоқ.

Тәуекелдiң көңлi тоқ.

Аққу құстың төресi,

Жалғыз жатып оттамас,

Қас жақсының белгiсi,

Қара сөздi жақтамас.

Жақсы қыз – жағадағы құндыз,

Жақсы жiгiт – көктегi жұлдыз.

Жаңа айдан жақсылық.

Бiр күн тұзын татқанға,

Қырық күн сәлем бер.

Жақсы туса ел ырысы,

Жаңбыр жауса жер ырысы.

Жақсы жатырқамайды,

Аңқау аңдамайды,

Әңгiгүдiк тыңдамайды.

Биiк төбеге шықсаң,

Көзiң ашылады,

Жақсымен сөйлессең,

Көңiлiң ашылады.

Игiлiктiң ерте-кешi жоқ.

Қас бекзаттың белгiсi,

Қайғысын жұртқа бiлгiзбес.

Жақсы таз басын жасырмайды,

Жақсы әйел асын жасырмайды.

Ат жақсысы керуеннен,

Зат жақсысы шеберден.

Ақ сұңқар, ұшқырмын

деп мақтанба,

Алдында құрулы торлар бар.

Арғымақ, жүйрiкпiн деп

мақтанба,

Алдыңда талай өрлер бар.

Жақсының үйi түссе

Күйi түседi,

Жаманның үйi түссе,

Мыйы түседi.

Жақсы жұмыс –

жанға тыныш.

Жақсы келдi дегенше,

Жарық келдi десейшi,

Жақсылықтың уытын,

Алып келдi десейшi.

Тоңған тонын мақтайды

Адасқан жолын мақтайды.

Шындық сегiз

Бақыт егiз.

Игiлiкке – сүйгiлiк.

Жақсы болсаң жақын көп.

Жақсылардың үлгiсi,

Жанып тұрған шамдай.

Шешендердiң сөздерi,

Ағып тұрған балдай.

———

Көргендi кiсi көргенiн айтар,

Көргенсiз кiсi бергенiн айтар.

Етiгi жаман төрге шыға алмас,

Жеңi жаман ас iше алмас.

Жаман қорыққанын сыйлайды.

Екi жаман ауыл болмас,

Ауыл болса да қауым болмас.

Жаман қатын,

Төсегiнен белгiлi.

Жаман жiгiт,

Есебiнен белгiлi.

Жаманға олжа туссе,

Бөлiсе алмай көпке түседi.

Жалқауға дәулет үшiн

Ұйқы берер,

жаманға ақыл үшiн

Күлкi берер.

Бiр жаман мың қолды iрiтер,

Бiр құмалақ бiр қарын

майды шiрiтер.

Пейлi жаман пәлеге жолығады,

Бiтпейтұғын жалаға жолығады.

Ақмақ бұзуға бар, түзеуге жоқ.

Жаман адамға мал бiтсе,

Жақынын танымас.

Жаман туған,

нағашысынан көредi,

Сөзiн сөйлей бiлмеген,

атасынан көредi.

Жаманға сырынды айтсаң

Жарға жығады.

Жаман ерден жайдағым жақсы,

Жаман қатыннан бойдағым

жақсы.

Жаманның ақылы,

Түстен кейiн кiредi.

Жаман жiгiт жасында шал.

Жаманның тұзға барғаны,

Қызға барғаны.

Жаман ашса көрмес,

Айтса болмас.

Халқын алдаған би оңбас,

Қатыны салақ үй оңбас.

Жаман жiгiт той бұзады,

Жаман әйел үй бұзады.

Жаманнан жарты қасық

ас қалар.

Қарғаның жүзiне бiр кесек,

Жаманның жүзi бiрге есеп.

Тегi жаман тойда тонымды

бер дер.

Бiреуге қылған жамандығың

алдыңа келер.

Жаманға сырынды айтпа,

Сырынды айтсаң да,

шынынды айтпа.

Шығысы жаман қамысты,

Су iшiнен өрт шалар;

Пейлi жаман адамды.

Түйе үстiнен ит қабар.

Тынымсызды жiберсең

Бүлдiрiп келер.

Тынымдыны жiберсең

Тындырып келер.

Жанбаса отын жаман,

Жаға алмаса қатын жаман.

Өкпеден соққан жел жаман,

Елiнен безген ер жаман.

Алаңғасарды әрi құла десең,

Берi құлайды.

Жаман өз үйiне өзi қонақ.

Жаман қатын байына,

Жалғыз атын сойғызар.

Жақсы қатын жолдасына,

Жоқтан құрап тойғызар.

Жаман болса туысың

Туыспай-ақ құрысын.

Тентек шоқпар жыяр.

Аузы жаман елдi былғар,

Аяғы жаман төрдi былғар.

Ақмақтың айтқаны келмейдi,

Сандырақтағаны келедi.

Жаманға ақыл айтсаң,

алдайды дер,

Жаман атпен су кешсең,

жалдайды дер.

Жаман түйенiң үстiнде

келе жатып,

Жаяуға бұқ дейдi.

Балық басынан сасыйды.

Жаман аяғынан сасыйды.

Адам туа жаман емес,

Жүре жаман.

Жаманның әлi жапалаққа жетедi.

Жапалақ көрсең атып ал,

Жаманнан басыңды сатып ал.

Қас жаман күн жаумай

су болар.

Жаман сайға су түссе,

Өткел бермес кешуге;

Жаман адамға iс түссе,

Жаныңды сұрар шешуге.

Жаманның үстi су болса,

Кеппестей көрер,

Жаман адамға мал бiтсе,

Кетпестей көрер.

Бетiң қыйсық болса,

Айнаға өкпелеме.

Бұлттан шыққан күн ащы,

Жаман кiсiнiң тiлi ащы.

Атың жаман болса

Сатып құтыларсың;

Қатының жаман болса,

Қайтiп құтыларсың.

Төгiлген топырағымен толады.

Жаман өкпелеймiн деп

Сыбағасынан құр қалады.

Жаман жақынын сыйламас.

Арыстан асқынса айға шабар.

Ақмақ асқынса анасын сабар.

Жаманды iске шақырма,

Асқа шақыр.

Жаман адам өзi бола алмайды,

Болғанды көре алмайды.

Жаманның аттан құлағаны

да жаман.

Алғаның жаман болса,

Көңлiң жарым.

Атың жаман болса,

талар қарың.

Жаман ешнәрсе бiле алмайды,

Жұмсасаң тiл алмайды,

Өзi бiлiп пайдасын

қыла алмайды.

Жаман күндi жатып тыңда.

Сорлыға сойылдың

жуан басы тиер.

Сұмырай келсе су құрыр.

Жаманға жалынғанша,

Жат та жаныңды қарман.

Жаман өз сыбағасына

құлдық етедi.

Адасқанның алды жөн,

Арты соқпақ.

Қайта жауған қар жаман,

Қайта шапқан жау жаман.

Тартып үзген шабанның iсi,

Өткiзiп қуған жаманның iсi.

Жаманның ойны жаман,

Бұқаның мойны жаман.

Атың жаман болса,

Арманың кетедi,

Алғаның жаман болса,

Мейманың кетедi.

Айыбы бар адам,

Кеңестен қалмайды.

Ымыраны бұзбақ

жаманның iсi,

Қатарды бұзбақ

шабанның iсi.

Жаманды жақынға санама,

Жаман жолды жақынға санама.

Жолдасың жаман болса,

Алыс жүрiп түн қатпа,

Қатының жаман болса,

Кiсi алдында тiл қатпа.

Атың жаман болса қарың кетер

Балаң жаман болса арың кетер.

Жарым жiгiт жаяу жүрiп,

Тың киiктi қуады.

Тақыр жерге су төксең,

Жүруге тайғақ болар,

Жаманға сырыңды айтсаң,

Тар жерде айғақ болар.

Үндеместе пәле бар.

Екi ұртында шала бар.

Қас жаман қасындағысын

қарақтайды.

Пейiлi жаман кiсiден күседi,

Өз асын өзi жасырып iшедi.

———

Жақсыдан жаман туады,

Бiр аяқ асқа алғысыз.

Жаманнан жақсы туады,

Адам айтса нанғысыз.

Жақсы мақтанса есебiн табар,

Жаман мақтанса қатынын сабар.

Жақсыға жанас,

Жаманнан адас.

Жаманмен жолдас болсаң,

Кесiрi жұғар,

Жақсымен жолдас болсаң,

Несiбi жұғар.

Жақсының басына iс түссе

Ашынар да, ашылар,

Жаманның басына iс түссе,

Бiр тулар да басылар.

Жақсылыққа жақсылық

Әр кiсiнiң iсi дүр.

Жамандыққа жақсылық

Ер кiсiнiң iсi дүр.

Жақсы алдында жазыларсың

Жаман алдында тарыларсың.

Жақсы әке жаман балаға

Қырық жылдық ризық.

Қорыққан мен қуанған бiрдей.

Арғымақты жамандап

Кәне тұлпар тапқаның?

Жаманның берген асынан,

Жақсының айтқан сөзi артық.

Жақсыдан қашпа,

Жаманға баспа.

Ескiге жаңа өлшеуiш,

Жаманға жақсы өлшеуiш.

Жаманның қолына бергенше,

Жақсының жолына бер.

Жақсыға айтсаң бiлер,

Жаманға айтсаң күлер.

Қатының жақсы болса

Ұжмақ үйiнде,

Қатының жаман болса

Тозақ үйiнде.

Жақсыдан шарапат,

Жаманнан кесепат.

Жақсыға шаң жуымас.

Жаманға жан жуымас.

Басына iс түссе,

Жақсы көмек етедi,

Жаман күлiп өтедi.

Жаманнан қарыз алсаң,

Тар жерде жаныңды қинар.

Жақсы байқап сөйлер,

Жаман шайқап сөйлер.

Жақсыдан әкiм қойсаң,

Елдi түзетер.

Жаманнан әкiм қойсаң,

Елдi жүдетер.

Жаман басшыдан

Жақсының сiлтеуi артық.

Жаманның сөзi

Түйеден түскендей.

Жақсының сөзi

Диiрменнен шыққандай.

Үйдiң жылы, суығын

Қыс түскенде бiлерсiң.

Кiмнiң алыс-жақынын

Iс түскенде бiлерсiң.

Жаманға шөп батады,

Жақсыға сөз батады.

Жақсы атқа бiр қамшы.

Жаман атқа мың қамшы.

Жақсының шарапаты тиер

тар жерде.

Жаманның кесапаты тиер

әр жерде.

Жақсылық ағаш басында,

Жамандық аяқ астында.

Жақсымен жүрсең,

Жақсымен жақсы боларсың.

Жеңiм жаман болса да

жағам жақсы.

Өзiм жаман болсам да

ағам жақсы.

Бес саусақ бiрдей емес.

Жаман айтпай жақсы жоқ.

Жақсыға берсең асыңды,

Жақсы сыйлар басыңды,

Жаманға берсең асыңды,

Итке тастар басынды.

Жақсы жерге жатсаң,

Жақсы-жақсы түс көрерсiң

Жаман жерге жатсаң,

Жаман-жаман түс көрерсiң.

Жаманмен жүрсең,

Жын ұрып, бақсы боларсың.

Жақсының алдында iзет,

Жаманның алдында күзет.

Темiрдiң бiр басы ыстық

Бiр басы суық.

Сыйласу екi кiсiге бiрдей.

Екi тентек қосылса,

Саудай болар,

Екi ақылды қосылса,

Таудай болар.

Жақсының жүрген жерi базар,

Жаманның жүргенi жерi азар.

Жаманшылық көрген жерiңнен,

Еңбекте де қаш,

Жақсылық көрген жерiңе

Еңбекте де жет.

Жақсының жүргенi жерi базар,

Жаманның жүргенi жерi азар.

Татуға тiл,

Сұлуға сұқ.

Кетпеннiң басын бассаң

Сабы маңдайыңа тиер.

Жақсы жiгiт ақылына жеңдiрiп

Iс қылар,

Жаман жiгiт оңай iстi

Күш қылар.

Жасық пышақ өтпейдi,

жаныса да,

Жаман арма демейдi

таныса да.

Жақсы сөз – сүйiндiредi.

Жаман сөз – күйiндiредi.

Күле кiрiп, күңрене

шыққаннан сақтан,

Күнi шығып тұрып,

жауғаннан сақтан.

Жақсы болса алғаның,

Үйiңнен кiсi кетпейдi.

Жаман болса алғаның,

Шын досың да шеттейдi.

Алтынды ерiте бiлмеген,

күл етедi,

Жiбектi түте бiлмеген,

жүн етедi.

Жақсыны жамандаса

аруағы тасады,

Жаманды жамандаса

құты қашады.

Жаман ағайын бар болсаң,

Көре алмайды,

Жоқ болсаң, бере алмайды.

Өз бетiн аямаған

Кiсiнiң бетiн шиедей қылады.

Қараңғыдан қалтырағанша,

Жарықта жалтыра.

Жақсымен жолдас болсаң,

Жетерсiң мұратқа.

Жаманмен жолдас болсаң,

Қаларсың ұятқа.

Жапалақ мақтанса

Жардан қоян алдым дер,

Жаман мақтанса,

Жақсының жағасынан

алдым дер.

Жақсы жүрген жерiне

кент салады.

Жаман жүрген жерiне

өрт салады.

Бетiм жаман болса да,

Ниетiм жақсы.

Қарға қаңқылдаса,

Қысты шақырады.

Қаз қаңқылдаса,

Жазды шақырады.

Пайдасы мол жiгiттер –

Дария шалқар көлмен тең.

Пайдасы жоқ жiгiттер –

Ел қонбаған шөлмен тең.

Жақсы жүрген жерiн

мақтап жүредi,

Жаман жүрген жерiн

даттап жүредi.

Жақсы қатын алғанның,

Тойы өзiнiң үйiнде.

Жамандықты көп қуған,

Құтылмас пәлеге жолығар,

Жақсылықты көп қуған,

Бақ-дәулетке молығар.

Басы қараның бары игi,

Барып келсе тағы игi.

Отырам деп ерiншек өлер,

Жаманға жақсылық қылам деп,

Көңiлшек өлер.

Жетең жаман болмаса,

Жете жарлы болмассың.

Қатты қаңтар болмай,

Су – теңiз тоңбайды.

Қатын шайпау болмай,

Ер жалғыз үй қонбайды.

Қара жерге қар жауар,

Қарды көрген бiр мұрат.

Қара жерден қар кетсе,

Жердi көрген бiр мұрат.

Екi жақсы қосылса,

Өмiрiнде тозбайды.

Жаманға қылған жақсылық

Бiр күнгiдей болмайды.

Жақсы сөйлесе,

Аузынан гүл төгiледi;

Жаман сөйлесе,

Аузынан жын төгiледi.

Жақсы жаныңа жолдас,

Жаман малыңа жолдас.

Айыратын жаман бар,

Қосатын жаран бар.

Жақсының сөзi ақыл шақырады.

Жаманның сөзi ашу шақырады.

Сабырлының бағына

алма бiтер,

Сабырсыздың басына

қауға бiтер.

Жақсыдан үйрен,

Жаманнан жирен.

Жақсы қатын жүн қарыз алады,

Жаман қатын су қарыз алады.

Жамандық пайда етпейдi,

Жақсылық зая кетпейдi.

Жақсының сөзi кепiл,

Жаманның өзi кепiл.

——-

Есептi дос айрылмас,

Андысқан ауыл болмас.

Дос бергеннiң түсiне қарама.

Дос басыңа қарайды,

Дұшпан аяғыңа қарайды.

Дұшпан құлдiрiп айтады,

Дос жылатып айтады.

Ас барында дос жоқ.

Ат барында той жоқ.

Асың болса, досың көп.

Досыңның пышағымен

мүйiз кес,

Дұшпаныңның пышағымен

киiз кес.

Жүз сом ақшан болғанша,

Жүз жолдасың болсын.

Досыңа ат берме,

Ат берсең ақырын жүр деме.

Күлме досыңа,

Келер басыңа.

Айрылар дос,

аяулыңды сұрайды.

Жаңа дос келгенде,

Ескi достың көзiнен

жас шығады.

Мал көтерер өлiмдi

Дос көтерер көңiлдi.

Ат барда, есекке

жол болсын,

Дос барда есепке

жол болсын.

Досың дос болғанға шаттан,

Дұшпанмен дос болудан сақтан.

Дос сыртыңнан мақтар,

Дұшпан көзiңе мақтар.

Досы көптi жау алмайды,

Ақылы көптi дау алмайды.

Қалған көңiл – шыққан жан.

Дұшпаныңнан бiр сақтан.

Жаман достан мың сақтан.

Достың көңлi бiр атым,

Насыбайдан қалады.

Жақсы дос падасын

тигiзбесе де,

Зыянын тигiзбейдi.

Жаман дос алдыңды орап,

Жүргiзбейдi.

Қайғың болса досыңа бар,

Қарның ашса қосыңа бар.

Есептескен дос болмас.

——-

Бiреуге ор қазсаң кең қаз,

Өзiң түсерiңе жақсы.

Аңқау астына қарайды,

Арамза үстiңе қарайды.

Дұшпан не демейдi,

Түске не кiрмейдi.

Дұшпаннан түк тартсаң

да пайда.

Ұйқы деген дұшпан бар,

Тұла бойды талдырар,

Жолдан, iстен қалдырар,

Дұшпаныңа алдырар.

Ұйқы өлiммен тең.

Үндемесең дау алар,

Жата берсең жау алар.

Жалынсаң жау басынар,

Басынар да басыңа шығар.

Жау сырыңды алса,

Қырыңды алар.

Жылан ирендеп жүредi,

Сүйреңдеп күледi.

Көп жүрген жылан

аяғын көрсетедi.

Аңдысқан ауыл болмас,

Ерегiскен ел болмас.

Жауға жаның ашымасын.

——-

Сақтықта қорлық жоқ.

Қойын алдырып, қорасын бекiтiптi.

Жау кеткен соң қылышыңды

боққа шап.

Жау артынан жұдырық.

Жарақтыға жау жолықпас.

Сақтансаң, сақтармын,

Оң көзiңе сол көзiң

қарауыл болсын.

Жыланның уы басында,

Бейқамның жауы қасында.

Айла алтау, ақыл жетеу.

Жау жоқ деме, жар астында,

Бөрi жоқ деме, бөрiк астында.

Үй менiкi демеңiз,

Үй артында кiсi бар.

Саяқ жүрсең –

Таяқ жерсiң.

Кезенген жаудың көзiнен сақтан,

Сойқандының сөзiнен сақтан.

Жаман айтпай жақсы жоқ.

Қауiп қайдан болса,

Қатер содан.

Пәледен машайық қашыпты.

Өзiңе өзiң сақ бол.

Қоңсыңды ұры тұтпа.

Ежелгi жау ел болмас,

Қастағы сояу көздi аңдайды.

Алысқан жауға, арқанды көрсетпе,

Жауды аяған жаралы қалады.

Үйренiскен жау, атыспаққа жақсы.

Мың жаудан бiр жансыз жаман.

Сырын бiлмеген аттың,

Сыртынан жүрме.

Досы көппен сыйлас,

Досы азбен сырлас.

Ақтан жабысқан пәледен сақтан,

Аяқ астынан шыққан

жаладан сақтан.

Алыстағы дұшпаннан,

Қасындағы қас жаман.

Палуанның жаманы –

Шалдырған соң өкiнер

Күзетшiнiң жаманы –

Алдырған соң өкiнер.