Мемлекеттік емес заңды тұлғалар меншік құқығының субъектілері болып табылады (АК-ның 191-бабының 1-тармағы). Мемлекеттік заңды тұлғалар меншік иелері бола алмайды. Мемлекеттік заңды тұлғалардың балансындағы мүліктің меншік иесі — мемлекет. Мемлекеттік меншіктегімүлік мемлекеттік заңды тұлғаларға шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығымен бекітіліп берілуі мүмкін (АК-ның 192-бабының 4-тарм.). Мемлекеттік емес мекемелер де мүліктің меншік иесі бола алмайды. Оларды меншік иесі (меншік иелері) қаржыландырады, олар мүлікке оралымды басқару құқы арқылы ие.

Читать полностью »

Заңды тұлғаның меншік құқығы дегеніміз заңды тұлғаның өзіне тиесілі мүлікті өз қалауынша иемдену, пайдалану және оған билік ету жөніндегі заң құжаттарыңда танылған және қорғалатын құқығы. Мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен олардың бірлестіктерінің меншік құқығы, азаматтардың жеке меншіктерімен қатар, жеке меншік түрі болып табылады. Көбіне азаматтық-құқықтық мәміле мен құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымы заңды тұлғалардың меншік құқығының туындауына негіз болады. Бірақ, меншік құқығы басқадай заңды негіздер бойынша да туындауы мүмкін. Мысалы, өндіру, құқық мирасқорлық, мерзім көнелігі, олжа табу нәтижесінде. Занды тұлғаның меншік құқығы оны тіркеген кезден (тіркеу туралы куәлік алғаннан) бастап туындайды және занды тұлға тарап, мемлекеттік тіркеуден шығарылған кезден кешіктірілмей тоқтайды. АК-ның 118-бабына сәйкес занды тұлғаның қозғалмайтын заттарға меншік құқығы мәмілені тіркеген кезден бастап ғана туындауы мүмкін.

Читать полностью »

Азаматтардың меншік құқығының мазмұны меншік иесінің мүлікті өз бақылауы бойынша және өз мүддесіне иемдену, пайдалану және оған билік ету жөніндегі құқық өкілеттіктерін құрайды. Меншік иесі басқа адамдардың өз мүлкіне араласуын тойтаруға құқылы.

Әрбір құқықтың өзінің жүзеге асырылу шегі бар. Азаматтық құқықта олар рұқсат етілгендік және диспозитивтік принциптерімен анықталады. Рұқсат етілгендік принципін «тыйым салынбағанның барлығына рұқсат етілген» қағидасымен беруге болады. Диспозитивтік принципі меншік иесінің өз құқығын жүзеге асыруға немесе жүзеге асырмауға және жүзеге асырудың тәсілі мен шегін өзі анықтауға құқығын қарастырады. Меншік құқығының объективтік шектерін белгілейтін тыйымдық нормалар көп емес, олар әртүрлі құқықтық құжаттарда берілген.

Читать полностью »

Азаматтардың меншік құқығы объектілерінің ауқымына мемлекет саясаты ықпал етеді. Меншіктің тек ғана тұтынушылық мақсатынан бас тартып, Қазақстан, азаматтардың мүлікті кәсіпкерлік мақсат үшін пайдалануын жан-жақты қолдап отыр. Меншік объектілерін құқықтық реттеудегі мемлекеттік саясат осымен анықталады. Оны екі принципте бейнелеуге болады. Біріншіден, азаматтардың меншігінде заң құжаттарына сәйкес азаматтарға немесе заңды тұлғаларға тиесілі бола алмайтын жекелеген мүлік түрлерінен басқа кез келген мүлік болуы мүмкін. ( АК-ның 191-бабы  2-тармағының 1-бөлігі). Бұл шектеулер заң құжаттарында белгіленеді. 3-баптың 1-тармағы бойынша заң құжаттарында тек заңдар, заң күші бар Президент жарлықтары, Парламент қаулылары, Парламент Сенаты мен Мәжілісінің қаулылары жатады.

Читать полностью »

Кез келген азамат, тіптен кәмелетке толмаған, тіптен әрекет қабілеттілігі жоқ адам меншік құқығы субъектісі бола алады. Ұлттық құқықтық режим, заңнамада көзделген шектеулермен, шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдарға тарайды. Бұл ортақ принцип. Бірақ, меншіктің пайда болу көзі өзінің кәсіпкерлік қызметі болған жағдайларда бірқатар қосымша талаптар туындайды. Бірінші кезекте олар азаматты кәсіпкер ретінде тіркеу қажеттігімен байланысты. Бұл екі жағдайды да қарастырайық.

Читать полностью »

Азаматтардың меншік құқығы жеке меншік құқығы түрлерінің бірі болып табылады. Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкін жеке меншігінде ұстай алады. Азаматтардың меншік құқығы азаматтар меншігінің экономикалық санатын көрсетеді. Біз меншікті иемденуді алып қоғамдық қатынастар ретінде қарастырып отырғандықтан, азаматтардың меншіктері жеке дара иемдену тұрғысынан алғанда қоғамдық қатынастар болып табылады. Сонымен, азаматтардың меншіктері экономикалық санат ретінде жеке дара иемденудің барлық формаларын қамтиды. Азаматтық заңнама мүлікті азаматтар меншігіне айналдыру, олардың бұл мүлікті иемдену, пайдалану, оған билік ету және сол мүлікті қорғау жөніндегі қатынастарды реттейді.

Читать полностью »

ҚР Конституциясына сәйкес “Қазақстан Республикасының мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады және бiрдей қорғады”. Бұл меншiктің формалары. Әртүрлі әлеуметтiк мақсат пен құқықтық режим оларды бөлiп алуға негiздеме болады. Меншікті екі формаға бөлу Конституцияда олардың меншік құқығының субъектісi ретiнде мемлекетке қатынасының нышандары бойынша жүргiзiледi. Жеке меншiкке жататындықтан заң өте оңай анықтайды - мемлекетке тиесiлi еместің барлығы солар. Яғни барлық мемлекеттiк емес меншiктер жеке меншiк болып табылады. Ресей Федерациясында меншiк формаларынның тiзбесi жабылған жоқ. Жеке және мемлекеттiктен басқа оларда муниципалдық және басқа формалар бар.

Читать полностью »