Қыбрыс (грек. Kypros, түрік. Kіbrіs), Кипр Республикасы (грек. Kyprіake Demokratіa, түрк. Kіbrіs Gumhurіetі) – Батыс Азияда, Жерорта теңізінің шығыс бөлігінде өзі аттас аралда құрылған мемлекет. 1974 жылдан бері 2 бөлікке бөлінген. Жалпы жер көлемі – 9251 км2. Халқы – 754 мың (1999). Оның 180 мыңнан астамы Солтүстік Қыбыр түрік республикасында тұрады. Жалпы арал тұрғындарының 78%-ы – гректер, 18%-ы – түріктер, қалғандары басқа халықтар. Ресми тілдері: грек және түрік тілдері. Халқы ислам дінін және христиан дінінің православие тармағын ұстанады.

Читать полностью »

АҚШ, Америка Құрама Штаттары (ағылш. The United States of America, USA) — Батыс жарты шарындағы ірі ел. Оның барлық жері түгелдей дерлік Солтүстік Америкада. Шығысында Атлант мұхитымен, батысында Тынық мұхитпен шайылады. Солтүстікте Канадамен, оңтүстікте Мексикамен шектеседі.

АҚШ климаты біркелкі қоныржай және субтропикті болып келеді. Ал солтүстіктегі Аляска штатында қыстыгүні арктика суығы байқалып тұрады.

Читать полностью »

Ұлыбританияны Атлант мұхитының Солтүстік және Ирланд теңіздері, Ла-Манш, Па-де-Кале, Солтүстік және Қасиетті Георг бұғаздары қоршап жатыр. Жағалаулары шығанақтармен күшті тілімделген (солт-нде фьордтар, оңт-нде эстуарийлер). Неғұрлым үлкен түбектері — Уэльс пен Корнуолл. Жер бедері оңтүстік пен оңтүстік-шығыс бөлігінде ойпатты жазық болып, батысында Уэльс түбегіндегі Кембрий тауларына (ең биік жері — Сноудон, 1085 м), Англияның солт-нде Пеннин (ең биік жері — Кроссфелл, 893 м) және Камберленд (ең биік жері — Скофелл, 978 м) тауларымен жалғасады.

Читать полностью »

Кот-д’Ивуа́р Респу́бликасы (фр. République de Côte d’Ivoire); 1986 жылға дейін қазақ тілінде Піл сүйегі жағалауы Республикасы деп аталып келді.)- Батыс Африкада орналасқан мемлекет.

Саяси жағдайы

Ұзақ уақыт бойы Францияның батыс Африкадағы отары болған Кот-д’Ивуар елі өз тәуелсіздігін 1960 жылы тамыздың 7-і күні алды. Елдің тұңғыш президенті Феликс Уфуэ-Буаньи мемлекетті ақтық демі біткенше – 33 жыл бойы үздіксіз басқарды.

2000 жылы тамызда Кот-д’Ивуар президенті болып сайланған Лоран Гбагбо бұл қызметке оппозициядан келген болатын.

Ел Конституциясы бойынша, мемлекетті ел азаматтарының тікелей дауыс беру арқылы бес жылға сайланатын президент басқарады. Бір адам президент болып екі мерзім ғана сайлана алады. Кот-д’Ивуар президентінің кең өкілеті бар: оған атқарушы билік толық бағынады, президент премьер-министрді тағайындайды және қызметтен босатады, сонымен бірге, елдің бір палаталы парламенті сияқты президент де заң шығару бастамасына ие.

Табиғаты

Жері жазық, теңіз жағалаулары ойпатты. Оңтүстігінен солтүстікке қарай қыратты болып келеді (500-800 м). Батыс бөлігі ғана таулы болып келеді. Климаты субэкваторлық, ал елдің оңтүстік бөлігінде экваторлық болып табылады. Жылдық орташа температурасы 25-30°. Жылдық жауын-шашын мөлшері 1300-2300 мм. Басты өзендері: Комоэ, Бандама, Сасандра және т.б. Бандама өзенінже аса ірі Косу бөгені бар. Ел аумағының 28%-ы орман болып келеді. Солтүстігінде саванна, ал оңтүстігінде ылғалды экваторлық ормандар орналасқан. Территориясында Камоэ, Таи, Марахуэ, т.б. ұлттық саябақтар бар.

Тарихы

XV ғасырдың 60-жылдарына дейін, яғни еуропалықтар келгенге дейін бұл жерді дәстүрлі қоғамда өмір сүрген африкалық тайпалар қоныстанған. Алғашында келген португалдықтар құл саудасымен және сүйегін алу үшін піл аулаумен айналысқан. Жергілікті тайпалар өз ішінде бір-бірімен қырқысып жатты. Ел территориясына Либериядан кру, солтүстіктен сенуфо, луби тайпалары келіп қоныстанды. XVII ғасырдың аяғына таман Асини, Гран-Басам өңірлерінде алғашқы француз қоныстары пайда болды. XVIII-XIX ғасырларда Кот-д-Ивуар жеріне шығыстан аньи және бауле тайпалары келіп орналаса бастады. XIX ғасырдың 40-жылдарынан бастап Франция үкіметі жергілікті тайпа көмедерімен келіссөздер жүргізе бастады. Отаршыларға қарсы жергілікті тайпалар жиі-жиі көтеріліс жасап тұрды. Бірақ ол көтерілістер аяусыз басып жаншылды. 1893 ж. жергілікті тайпалармен болған кезекті соғыстан кейін француздар елді толық отарлап алды, алайда оған қарсы бауле тайпасының соғысы 1917 жылға дейін жалғасты. Кот-д-Ивуар 1904 жылы Францияның Батыс Африкасының бір бөлігіне айналды.

Экономикасы

Кот-д-Ивуар экономикасының негізін экспортқа шығаруға арналған ауыл шаруашылығы тауарлары (кофе, какао, мақта) құрайды. Шет ел капиталының көмегімен тау-кен өндірісі, мұнай мен газ өнеркәсібі тез дамып келеді. 1995 жылдан бастап көршілес Гана, Того елдеріне электр энергиясын шығара бастады. Сырттан азық-түлік, машина, құрал-саймандар, дәрі-дәрмек, т.б. әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері Еуропалық Одақ елдері, Нигерия және АҚШ болып табылады.

Коста-Рика Республикасы – Орталық Америкада орналасқан мемлекет. Жер көлемі – 51,1 мың км2. Халқы – 3,841 млн. адам (1999). Халқының 97%-ы креолдар мен метистер, қалғандары – негрлер. Астанасы – Сан-Хосе қаласы. Ресми тілі – испан тілі. Тұрғындарының көпшілігі христиан дінінің католик тармағын ұстанады. 1949 жылғы конституциясы бойынша мемлекет басшысы – президент үкіметті де тікелей өзі басқарады (1998 жылдан М.А. Родригес Эчеверрия). Заң шығарушы органы – Заң шығарушы ассамблея (57 депутаттан тұрады). Ұлттық мерекесі 15 қыркүйек – Тәуелсіздік күні (1821). Ақша бірлігі – Коста-Рика колоны. Ел аумағы 7 провинцияға бөлінген.

Читать полностью »

• Жер көлемі 11400 км².
• Халқы 724 мың адам (1999).
• Негізгі тұрғындары – катарлық арабтар. Оған қоса пәкстандықтар, үнділер, ирандықтар тұрады.
• Ресми тілі – араб тілі.
• Тұрғындары, негізінен, мұсылмандар.

  Читать полностью »

Камбоджа Корольдігі – Оңтүстік-шығыс Азиядағы Үндіқытай түбегінің оңтүстігінде орналасқан мемлекет. Жер көлемі – 181 мың км2. Халқы 11,6 млн. адам (1998). Астанасы – Пномпень қаласы 1993 жылы қабылданған конституциясы бойынша мемлекет басшысы король (1993 жылдан – Н.Сианук). Заң шығарушы орган 4 жылға сайланатын парламент (Ұлттық ассамблея), ал үкімет билігі құрамын парламент бекітетін корольдік үкімет қолында (1998 жылдан Премьер-министр Хун Сен). Тұрғындарының 91%-ы кхмерлер, 4%-ы вьеттер, 3%-ы қытайлар.

Читать полностью »