Бұл Қазақстан Республикасы Жол қозғалысының ережелері (бұдан әрі — Ереже) Қазақстан Республикасының аумағындағы жол қозғалысының бірыңғай тәртібін белгілейді. Жол қозғалысына қатысты басқа нормативтікжәне құқықтық актілер осы Ереженің талаптарына негізделуі және оған қайшы келмеуі тиіс.

Ережеде мынадай ұғымдар пайдаланылады:

автомагистраль — 5.1-белгісімен белгіленген және бір-бірінен бөліп тура-тын жолақпен, ал ол болмаган жагдайда — жол қоршауымен бөлінген, жүрістің әрбір багыты үшін жүру бөліктері бар, басқа жолдарды, темір жолдарды не-месе трамвай жолдарын, жаяу немесе велосипедпен жүретін жолдарды бір деңгейде кесіп өтпейтін жол;

автобус — жолаушылар мен жүктерді тасымалдауга арналган, онда жүргізу-ші орнын қоспағанда, сегізден астам отыратын орны бар автокөлік қуралы;

автопоезд — тіркемеге (тіркемелерге) тіркелген механикалық көлік қуралы;

багаж — буып-түйілген және Жолаушыларды және багажды тасымалдау ережелерінде белгіленген нормалар шегінде автобустың, шагын автобустың багаж бөлімшесінде немесе автобусқа, шагын автобусқа ілесіп жүретін ба-гаж автомобилінде, сондай-ақ тасымалдаушымен қосымша келісімнің не-гізінде таксиде тасымалданатын жолаушы мүлкі;

жол қозғалысының қауіпсіздігі — оған қатысушылар мен мемлекеттің жол-көлік уақиғалары мен олардың зардаптарынан қорғалу дәрежесін көрсететін жол қозғалысы-ныңжай-күйі;

велосипед — мүгедектердің арбасынан басқа, екі не одан көп дөңгелек бар және үстіндегі адамныңдене күшімен қозғалыеқа келтірілетін көлік құралы;

жүргізуші — көлік құралын, жүгі бар, салт жануарларды немесе табынды жолмен басқарушы адам. Жүргізуді үйренуші де жүргізушігетеңестіріледі;

мәжбүрлі аялдау — оның техникалық ақаулығынан немесе ол әкеле жатқан жүк тудырған қауіптіліктен, жүргізушінің (жолаушының) жай-күйіне, жолда кедергі пайда болу-ынан көлік қозғалысыныңтоқтауы;

басты жол — 2.1, 2.3.1-2.3.3. белгілерімен белгіленген немесе 5.1. белгісі баржолдар-мен қиылысатын (қосылатын) не болмаса қиыршықтастөселген жолдарға қатысты қатты (асфальтталған, цементті-бетондалған, тыс материалдар және сол сияқты) жолдар, неме-сеіргелесаумақтардан шығатынжіңішкежолдарға қарағанда үлкен кез-келген жол. Екінші дәрежелі жолда, тікелей учаске қиылысы алдындағы төселген жол болғанымен, қиылыса-тын жолмен тең болып саналмайды;

жол — мемлекеттік есепке алуга жататын және көлік қуралдарының жүруі-не арналган инженерлік қурылыстар кешені болып табылатын жалпы пай-даланудагы автомобиль жолы, шаруашылық автомобиль жолы, қала мен елді мекен көшесі. Жол бір немесе бірнеше жүріс бөлігін, сондай-ақ трамвай жолда-рын, тротуарларды, жол жиектерін және олар болған жагдайда бөлу жолақ-тарын қамтиды;_

жол қозғалысы — көлік құралдарын пайдаланып немесе оларсыз (жаяу жүргіншілер-дің) жолдың бойымен адамдардың немесе жұктердің орын ауыстырулары кезінде, сон-дай-ақосы орын ауыстыруларды реттеу процесінде туындайтын қоғамдық қатынастар-дыңжиынтығы;

жол-көлік оқиғасы — көлік құралының жол бойымен қозғалысы кезінде және оның қатысуы процесінде туындайтын, адамдар қаза тапқан немесе жарақат алған, көлік құрал-дары, ғимәраттар, жұктер бүлінген, не өзге де материалдықзиян келтірілген оқиға;

теміржол өтпесі — жолдардыңтемір жолдармен бір деңгейде қиылысуы. Жолдың учаскесінің жақын жердегі рельстен10 м арақашықтықтағы сызықпен көрсетіліп шектелген учаскесі өтетін шекарасы болып табылады;

жүріс бөлігінің шеті — таңбалау сызығымен, ол жоқ болғанда, сондай-ақ жүріс бөлігінің трамвай жолдарымен жол шетінде жанасатын жерлерде жол тесеніші өтетін шартты сызықпен айқындалады. Жол танабының төсенішін, оның ішінде жолдың жағдайына орай, айқындау мүмкін болмаған кезде жүру бөлігінің шетін таптаурын жолақтың шеті бойынша жүргіншілердің өздері айқындайды;

ірі көлемді көлік қуралы — көлемі нормативтік қуқықтық актілерде бел-гіленген көлем мөлшерінен асатын, жүгі бар немесе жүксіз көлік қуралы;

тұрғын аймақ—5.38 белгісімен бегігіленген учаске, құрылыс салынған аумақ немесе массив;

маневржасау — қозғалыстыңаялдамадан (тұрақтан) басталуы, аялдау, бұрылу (кері бұрылу), орын ауыстыру, тежеу және көлік құралының артқы жүріспен қозғалысы;

маршруттық көлік құралы — жол бойымен жолаушыларды тасымалдауға арналған және белгіленген аялдама пункттері (аялдамалары) бар белгіленген маршрутпен қозғала-тын жалпы пайдаланудағы көлік құралы;

механикалық көлік құралы—двигательмен қозғалысқа келтірілетін мопедтен басқа көлік құралдары Термин сондай-ақ кез-келген тракторға және өздігінен жүретін машина-ларға қолданылады;

мопед — жұмыс көлемі50 см аспайтын двигательмен қозғалысқа келетін екі немесе үш дөңгелекті және еңжоғары конструктивті жылдамдығы 50 км/сағ. аспайтын көлік құра-лы. Мопедтерге аспалы двигателі бар велосипедтер, мокиктер және осындай сипаттағы басқа көлік құралдары жатады;

мотоцикл — екі дөңгелекті бүйір тіркемесі бар немесе тіркемесіз механикалық көлік құралы. Жабдықталған күйінде массасы 400 кг аспайтын үшжәне төрт дөңгелекті көлік құралы да мотоциклге теңестіріледі;

елді мекен — оған кіретін және шығатын жерлері 5.22 — 5.25 белгілермен белгіленген, құрылыс салынған аумақ;

жеткіліксіз көріну — тұман, жаңбыр, шаң, қар жауу және сол сияқты жағдайларда, сондай-ақ қаракөлеңкеде жолдың көрінуі300 м кем;

басып озу — еңтөменгі қауіпсізара қашықтықтағы алдында қозғалып кележатқан көлік құралынан немесе көлік құралдары составынан жүріп келе жатқан жолағына шығумен озып кету;

жол жағалауы — жүріс бөлігінің жиегі (немесе бордюр тасы) мен шеті арасында оны-мен бір деңгейдегі грунтты немесе төсенішпен бекітілген жолақ;

қауіпті жүк — жүк, оларга төн қасиеттерге және ерекшеліктерге байланы-сты тасымалдау, тиеу-түсіру жумыстарын жүргізу және сақтау кезінде жа-рылыстың, өрттің себебіне немесе техникалық қуралдардың, қондыргылар-дың, гимараттар мен қурылыстардың зақымдануына, сондай-ақ адамдар-дың, хайуанаттардың өліміне, жарақаттануына және ауруына әкеліп соқты-ратын, қоршаган ортага зиян келтіретін жүк;

қозғалыс үшін қауіптілік — жол қозғалысындағы, оның қауіпсіздігіне қатер төндіретін және көлік құралыныңжылдамдығын және (немесе) маневр жасауын өзгертуді талап ететін кенеттен болатын өзгеріс;

жол қозғалысын үйымдастыру — жолдарда қозғалысты басқару жөніндегі ұйымда-стыру-техникалық шаралары мен реттеу іс-қимылдарының кешені;

үйымдасқан жаяу жүргіншілер колоннасы — Ереженің 3.2-тармағының талаптары-на сәйкесұйымдастырылған және белгіленген жол бойымен қозғалатын жаяу жүргіншілер тобы;

үйымдасқан көлік колоннасы — жарқылы бар көк түсті немесе көк және қызыл түсті жарқырауықтар іске қосылған бас көлік құралының бастауымен жарық тұрақты жанып тұрған, бәрі сол бір қозғалыс бойымен тікелей бірінің артынан бірі жүріп келе жат-қан үш немесе одан да көп механикалық көлік құралдарыныңтобы;

аялдама — көлік құралының қозғалысын 5 минутқа дейін, сондай-ақ бұл жолаушы-ларды мінгізу немесе түсіру, не көлік құралына тиеу немесе түсіру үшін, қажет болса онда да көбірек уақытқа мақсатты тоқтатуы;

ЕСКЕРТПЕ. Көлік қуралының қозгалысын жол қозгалысын уйымдастыруга орәйласты-рып тоқтату қажеттіпігі аялдама (турақ) бопып санәлмайды.

жолаушы — көлік құралындағы (үстіндегі) және оны басқармайтын адам;

жол қиылысы — жолдардың, тиісінше қарама-қарсы, жол қиылысы ортасынан не-ғұрлым алыстатылған қиылысты белгіленген сызықтармен қосатын бір деңгейде қиылысу, түйісу немесе тармақталу орны. Іргелес аумақтардан шығатын жерлер, сондай-ақ, олар-дың алдынан басымдылық белгісі қойылмаған далалық, орманды және екінші дәрежелі жол-дармен қиып өту, (түйісу) орындары жол қиылысы болып саналмайды

қатар ауыстыру — көлік құралының өзі жүріп келе жатқан қозғалыс жол жолағын бастапқы багыттагы қозгалысты сақтай отырып ауыстыруы;

жаяу жүргінші — көлік құралынан тыс және онда жұмыс жасамайтын жол бойын-дағы адам. Жаяу жүргіншіге двигателі жоқ мүгедектің арбасындағы, велосипед, мопед, мотоцикл айдаушы, шана, қол арба, балалар немесе мүгедектер арбасын сүйретуші адам-дар жатқызылады;

жаяу жүргіншілер өтпесі — жүру бөлігінің 5.16.1, 5.16.2 белгілерімен немесе 1.14.1 —1.1.14.3 таңбаларымен белгіленген және жаяу жүргіншілердің жолды кесіп өтетін қоз-ғалысына арнап бөлінген учаскесі. Жаяу жүргінші өткелінің ені таңбаланбаған жағдайда жол осі бойынша 5.16.1. және 5.16.2. белгілерініңарасымен айқындалады;

қозғалыс жол жолағы—жүру бөлігініңтаңбаланып белгіленген немесе белгіленбеген және автомобильдің бір қатарда қозғалуына жетерлік ені бар кез келген ұзыннан бойы жол жолағы;

артықшылық (басымдылық) — белгіленген бағытта басқа да қозғалысқа қатысушы-лармен салыстырғанда бірінші кезекті қозғалысқа арналған құқық;

қозғалысқа кедергі — жүру белігініңосы жол жолағы бойымен немесе жолдың бүкіл ені бойынша әрі қарай қозғалысты қиындататын немесе мүмкіндік бермейтін кез келген материалдық объект;

іргелес аумақ — жолғатікелейтақалып жатқан және көлікқұралдарыныңөту қозғалы-сына арналмаған аумақ (аулалар, тұрғын үй массиві, автотұрақтар, автомай құю станци-ялары, кәсіпорын және сол сияқтылар);

тіркеме — двигательмен жабдықталмаған, механикалық көлік құралының құрамында қозғалуға арналған көлік құралы. Термин жартылай тіркемегежәне жайылма-тіркемеге де қолданылады;

жүргін бөлік—жолдың рельссіз көлік құралдарының қозғалысына арналған элементі;

бөлу жолағы —жолдың аралас жүру бөлігін бөлетін жолды жаяу жүргіншінің елді мекеннен тыс кесіп өткен кездегі мәжбүрлі аялдаманы қоспағанда, рельссіз көлік құралда-рыныңжәне жаяу жүргіншілердің қозғалысына және аялдауына арналмаған конструкция-лықбөлінген элементі;

рүқсат етілген ең жоғарғы масса — дайындаушы-кәсіпорынның ең жоғары рұқсат

ету ретінде белгілеген, көлік құралының жүкпен, жүргізушімен және жолаушылармен тиелген массасы. Көлік құралдары қүрамының, яғни тіркелген және біртүтас ретінде қозғалатын рұқсат етілген ең жоғары масса етіп көлік құралының құрамға кіретін ең жоғары рұқсат етілген массасыныңжиынтығы қабылданады;

реттеуші — жолдағы қозғалысты басқару жөніндегі реттеу іс-әрекеттерін орындауға уәкілетті, тиісті куәлігі мен керек-жарағы (нысандық киімі немесе айырым белгісі — қарына тағатын байлауышы, ала таяғы, қызыл белгісі не жарық қайтарғышы бар дискісі, қызыл шам немесе жалауша) бар ішкі істер органдарының (полицияның), әскери автомобиль полициясының қызметкері немесе жол-коменданттық бөлімшенің әскери қызметшісі, Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігі Көліктік бақылау комитетінің (бұдан әрі — Көліктік бақылау комитеті) қызметкері, жол-пайдалану қызметінің қызметкері, темір жол өткеліндегі, паром өтпесіндегі кезекші

тұрақ—көлік құралының қозғалысын жолаушыларды мінгізу немесе түсіруге, не көлік құралына тиеу немесе түсіруге байланысты емес себептермен 5 минуттан артық уақытқа мақсатты тоқтатуы;

тәуліктің қараңғы уақыты — кешкі қара көлеңкеден таңертеңгі елең-алаңға дейінгі уақыт аралығы;

көлік қүралы — жол бойымен адамдарды, жүктерді немесе оған бекітілген құрал-жабдықтарды тасымалдауға арналған құрылғы;

тротуар — жолдың жүргін бөлігімен қатарлас немесе одан газонмен бөлінген жаяу жүргіншінің қозғалуына арналған элементі;

ауыр салмақты көлік қуралы — толық массасы немесе жүктеменің оның осі бойынша бөлінуі осы жол санаты мен ондагы қурылыстар үшін руқсат етілген шекті жүктеме мөлшерінен асатын жүгі бар немесе жүксіз көлік қуралы;

жол беру (кедергі келтірмеу туғызбау) — жол қозғалысына қатысушы, егер бұл оған қатысты артықшылығы бар қозғалысқа басқа қатысушылардың қозғалыс бағытын немесе жылдамдығын өзгертуге мәжбүр етуі мүмкін болса, қозғалысты бастамау, өзгер-тпеу немесе жалғастырмау, қандай да болмасын маневрды жүзеге асырмауды білдіретін талап;

жол қозғалысына қатысушы — қозғалыс процесіне жүргізуші, жаяу жүргінші, көлік құралының жолаушысы ретінде тікелей қатысатын адам. Қазақстан Республикасының аумағында көлік құралдарының оң жақты қозғалысы белгіленген.

Жол қозғалысын ұйымдастыруда қажетті өзгерістер мен шектеулер тек қана жол белгілерінің, жол таңбалауларының, сигналдар мен бағдаршамдардыңжәне реттеушілердің көмегімен, сондай-ақ қозғалысты реттеуге уәкілетті адамдардың басқарумен Ереженің шегінде белгіленген тәртіппен енгізіледі.

Жол қозғалысына қатысушылар өздеріне қатысты Ережеталаптарын, бағдаршам-ның немесе реттеушінің сигналдарын, белгілер мен таңбаларды, сондай-ақ ішкі істер органдары қызметкерлерініңталаптарын білуге және орындауға міндетті.

Жол қозғалысына қатысушылар қозғалысқа қауіп туғызбайтын және зиян келтір-мейтіндеу іс-қимыл жасауы тиіс.

Жол төсеніштерін бүлдіруге немесе ластауға, қозғалыс үшін кедергі келтіретін жол белгілерін, бағдаршамды және басқа да қозғалысты ұйымдастыру техникалық құралдарын алыптастауға, тасалауға, бүлдіруге, өздігінен орнатуғатыйым салынады. Кедергі келтіретін адам оны жоюдыңбарлықмүмкін болатын шараларын қабылдауға міндетті, ал ол мүмкін болмаған жағдайда қауіптіліктуралы қол жететін құралдармен қозғалысқа қатысушыларға және ішкі істер органына хабарлауға міндетті.

Осы Ережені бұзған адам, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапкершілікте болады.