ХVІІ ғасырдың аяғы ХVІІІ ғасырдың бірінші жартысында Еуропаның кейбір оқу орындарында Ұлы ағартушылар идеясының әсерімен оқушылар үшін қысқаша экскурсиялар және серуендеулер тәжіребиелене бастады. Олар:  Каменский поляк ұстазының әдісі бойынша оқыту және тәрбиелеу жүйесінде білім алу мақсатымен жүргізілді. Экскурсиялық қызметтің бастамасы ХІХ ғасырдың 2-ші жартысына келеді. Бұл кезеңде Петербургта, Мәскеуде, Тифлисте, Казаньда, Екатеринбургте өзінің ұйымдары бар тіршіліктану сүйюшілерінің қоғамы белсене жұмыс істей бастады.

1902-1909 жылдары Кавказдық тау қоғамы (Пятигорск) жұмыс істей бастады.

1905 жылы алғашқы отандық экскурсиялық мекемелерінің бірі Кырым – Кавказ тау клубының, Ялталық экскурсиялық бюросы құрылды. 1899 ж. Педагогикалық қоғам аясында Мәскеуде гимназия, коммерциялық училищелерінің оқушыларын жалпы білім алу экскурсиясын ұйымдастыру бойынша комиссия жұмыс істеді. Экскурсиялық қызметтің дамуы тарихи-мәдени ескерткіштерінің ансамльдің, мұражайлардың, сондай-ақ әртүрлі көрмелерінің ашылуына себеп болды. 1872 жылы Мәскеуде политехниклық мұражай ашылды. 1873 жылы тарихи мұражайдың негізі қаланды. ХІХ ғасырдың 2-ші жартысында таулы саяхат кең тарала бастады. 1872 жылы Кавказдың тіршіліктану қоғамы аясында Альпі клубы ұйымдастырылды. ХІХ ғасырдың аяғы ХХ ғасырдың басында туризм дамуына көптеген ғылыми және әуесқойлық қоғамдар, соның ішінде орыс географиялық қоғамы, тіршіліктің әуеской қоғамы, Петербургтік халық университет қоғамы назар аударыла бастады. Экскурсияның тауларға шығу, велосипедтік серуендеулердің таралуы, туризмге және экскурсияға көптеген оқу орындарының, ұйымдардың ғылыми және кәсіби қоғамдарының назары орыс интеллегенциясының халықты ағарту үшін саяхаттарды, танымдық экскурсияларды пайдаланды, турлар және экскурсиялар әуескойларын біріктіру үшін арнай ұйымдарды ашуға алғы шарттар жасады. Осылайша 1885 жылы туристердің Ресейлік қоғамы (Ресейлік туринг клубы) 1901 жылы Орыс тау қоғамы құрылды. Екі қоғамда 1917 жылға дейін алдыңғы қатардағы туристтік ұйым болып есептелінді.

Алғашқы орналастыру кәсіпорындары

Гостиницалық индустрияның алғашқы кәсіпорынның пайда болуы Ежелгі Риммен байланысты (шамамен б.з.д. 50-шы жыл). Үлкен Рим империясында көптеген шеңеуліктер және көпестер болған, олар өз жұмыстары бойынша сапарларға шығып тұрған. Оларды орналастыру үшін қаланың және ауылдың бас жол тармағында орналасқан тұрақты аулалар (постоялые дворы) салына бастады.

Рим империясы құлдыраған кезде (біздің заманымыздың 1-шы ғасыры) клиентурасын жоғалтқан тұрақты аулалар және таверналар да құлдырады. Тек 4 ғасыр өткеннен кейін ғана орта ғасыр дәуірінде сауда мен саяхаттар даму алғаннан кейін орналастыру кәсіпорындары жандана бастады.

Қайта өрлеу дәуіріндегі еуропалық экономиканың қарқынды дамуы, жаңа қол өнерінің пайда болуы, елдер арасындағы сауданың кеңеюі – мұнын бәрі тұрақты аулаларға қажеттілігінің өсуіне әкеп соқтырды.

Еуропа бойынша саяхаттанған немесе америкаға көшіп қоныстанған ағылшындықтар өзімен бірге құрылыс тәжіребиесін және таверналар мен тұрақты аулаларды басқару тәжіребиесін ала келді. Бұның бәрі өз кезегінде қазіргі заманның гостиницалық бастамасына негіз болды.