Скачать/Жүктеу
Қазақ өлеңіндегі ерліктің, өрліктің, шамырқанған рухтың, шамданған кектің, буырқанып – бұрсанған ашудың, намыс қуған айбынның келісті сөзі Қазтуған жыраудан басталады. Қазтуған өз бейнесін өлеңімен өзі шебер кескіндейді:
Бұдырайған екі шекелі,
Мұздай үлкен көбелі,
Қары ұнымы сұлтандайын жүрісті,
Адырнасы шәйі жібек оққа кірісті,
Айдаса қойдың көсемі,
Сөйлесе қызыл тілдің шешені,
Ұстаса қашағанның ұзын құрығы,
Қалайыланған қасты орданың сырығы,
Билер отты би соңы
Би ұлының кенжесі,
Буыршынның бұта шайнар азуы,
Бидайықтың көл шайқаған жалғызы,
Бұлт болған айды ашқан,
Мұнар болған күнді ашқан,
Мұсылман мен кәуірдің арасын өтіп бұзып дінді ашқан
Сүйінішұлы Қазтуған! («Бес ғасыр жырлайды» 1т. «Жазушы» — 1984).
Мұнда жыраудың өз сипатымен қатар, XV ғасырдағы қазақ қалпынан да дерек аламыз. Жалпы жырау өлеңдерінен уақыт табы, сөз қолданысы, салт-тұрмыс ерекшелігі айқын аңғарылады. Батырдың ашуы қуатты ақын сөзімен өршілдікпен бейнеленген. Жыраудың бізге жеткен мұрасы тым аз. Өлеңдері 1912 жылдан бастап баспа жүзіне шыға бастаған. Сөздері ноғай арасына да таралған.
Қазтуған жыраудың «Алаң да алаң, алаң жұрт» деген өлеңін тәуелсіздік туғалы әнші Бекболат Тілеуханов жұрт мейірін қандыра жырлап келеді. Бес ғасырлық қазақ өлеңінің бастауында Қазтуған жыраудың алдында Асан қайғы ғана тұр. Қазтуған өлеңдері ғылыми зерттеуде де қамтылған.
С.Шүкірұлы